DIYARBEKIR, 15/8 2006 — Kurdistan û miletê kurd qurbana statûyên neheq yên ko di sedsala 20-an de hatine danîn e. Gerek bê pejirandin ko dîroka mirovatiyê bi wateyekê jî, şerê desthilatdarî/hegemonyayê ye. Qedera miletê kurd bi awayekî piştî şerê sar, di 15-16 salên dawiyê de ber bi guhartinekê ve diçe. Ev pêvajo bi serê xwe, ji bo dewletên kolonyalîst yên herêmî (Tirkiye, Îran û Sûriye), tirsek aniyê holê û hewildeneke qirêj xistiye jîyanê.
Piştî şere cîhanî yê yekemîn, dinya û Rojhilata-Navîn ji nû ve par ve bû. Di Rojhilata-Navîn de desthilatdariya osmaniyan ji holê rabû, dewletên nû yên neteweyî ava bûn. Li Rûsyayê di rejîmê de guhartineke bingehî pêk hat. Rûsya, derket dervayî sîstema rojavayê ya kapîtalîst û kolonyalîst. Dewleta tirk û dewletên ereban di vê merhelê de, di statûya nû ya Rojhilata-Navîn de cîh girtin. Di avabûna dewleta tirk de rejîma sosyalîst ya Rûsyayê rolekî girîng lêhîst. Di vê dema statûavakirinê de bi peymana Sewrê pêvajoya dewletbûnê ji bo miletê kurd jî dest pê kir.
Hezar mixabin, ji bona ko miletê kurd xwediyê dezgehên xurt yên desthilatdar nebû û dewletên xwediyê desthilatdar jî gorî berjewendiyên xwe yên teng hereket kirin, encama siyaseta dewleta tirk ya mafnasnekirî, peymana Lozan pêk hat. Peymana Sewrê ji holê rabû. Kurdistan bi peymana Lozanê bû çar parçe.
Miletê tirk jî, ji bona vê yekê peymana Lozanê ji bona xwe wek senedeka jiyanê bi nav dike. Ji bona ko peymana Sewrê pêk nehat û peymana Lozanê hemû mafên miletê kurd yê rewa ji holê rakir, miletê kurd jî ket nav berxwedaneke millî: Ev berxwedan û şerê di navbeyna dewleta tirk û miletê kurd de heta îro jî dom dike.
Piştî şerê cîhanî yê duyemîn, dinya û Rojhilata-Navîn ji nû ve par ve bû. Wê demê Çîn jî, ji denklema dewletên rojava yên kolonyalîst derket, ket nav denklema sîstema sosyalîst. Rojhilata Elmanyayê, Yugoslavya, Bulgaristan, Romanya, ket bin bandora sîstema sosyalîst. Bi vê guhartinê hesab bi tevayî serûbinî bûn. Qada sîstema sosyalîst fireh bû. Sîstema rojava her ko çû biçûk bû. Di parvebûna vê merhelê de Komara Kurdistanê ya Mehabadê ava bû. Hezar mixabin, temena Komara Kurdistanê ya Mehabadê jî direj nebû.
Piştî ko Îngilistan, Emerîka û Yekîtiya Sowyetê gorî berjewendiyên xwe li hevûdu hatin, Komara Kurdistanê ya Mehabadê hat hilweşandin: Serokên miletê kurd hatin bi îdam kirin û Kurdistan hat wêran kirin. Miletê kurd, piştî hilweşandina Komara Kurdistanê ya Mehabadê, derket derveyî sîstema dinyayê. Dîsa şerê li dijî sîstemê bû par a miletê kurd.
Di qonaxa şerê sar de jî, li gelek herêman, bi taybetî jî di Rojhilata-Dûr û Navîn de statûyên nû pêk hatin û desthilatdariyên nû ava bûn. Wîetnam, Laos, Kamboçya, Kûba, Iraq û Sûriyê û heta Misir ket bin bandora sîstema sosyalîst. Di nav vê statûyê de di sala 1970-yî de encama têkoşîna miletê kurd ya dijwar, li başurê Kurdistanê otonomî ava bû. Hezar mixabin, ev otonomiya kurd jî, piştî lihevkirina welatên kolonyalîst yên herêmî; ji ber ko Emerikayê û Yekîtiya Sowyetê jî, ji bo berjewendiyên xwe çav lê girtin, bi peymana Cezayîrê otonomiya kurd jî ji holê rabû.
Piştî şerê sar û hilweşandina sîstema sosyalîst jî, dinya ji nû ve ava dibe û li gelek herêman, bi taybetî jî li Rojhilata-Navîn pêwîst e ko statûya heyî bê guhartin, an jî Rojhilata-Navîn bi awayekî ji nû ve bê dizayin kirin. Li Rojhilata-Navîn, ev plana bi Projeya Rojhilata Navîn ya Mezin dest pê kir. Ji bo ko ev proje pêk bê, li Iraqê, piştî ko Kuweyt hat dagîr kirin dest pê kir.
Bi encama Şerê Xelicê, li Kurdistanê pêvajoya azadbûnê û dewletbûnê dest pê kir. Piştî 11-ê îlonê ko Emerîka û hevalbendên wê mudaxeleyî Iraqê kirin, rejima Be‘sê ji holê rakirin, dewleta kurd, de facto ava bû. Bi qanûna bingehî bi iradeya gelan, encama referandumeka demokratîk Iraq bû dewleteke federal, heta ez dikarim bibêjim ko bû dewleteke konfederal. Kurdistan jî bû dewleteke federe ya nezikî dewleteke serbixwe.
Li Rojhilata-Navîn, guhartina statûyê, dê bi guhartinên li îranê û li Sûriyeyê dom bike. Dûr nîne ko li Îran û Suriyeyê miletê kurd desthilatdar be; li Îranê dewleta serbixwe ya kurd, li Sûriyeyê dewleta federe ya kurd ava bike. Ev jî vekirî tê wê maneyê ko miletê kurd, dê ber bi yekîtiyê biçe. Şerê li Libnanê jî parçek ji bona guhartina statûya herêmê û pêkhatina Projeya Rojhilata Navîn ya Mezin e.
Ev pêvajo li gor berjewendiya miletê kurd e. Li dijî dewletên kolonyalîst e. Loma jî hemû dewletên kolonyalîst yên li Kurdistanê û bi taybetî jî dewleta tirk ji vê pêvajoyê û ji guhartina statûya Rojhilata-Navîn ditirse. Dewleta tirk wek her demê ji bo ko pêşiya vê pêvajoyê û pêşîyê li guhartina statûya herêmî bigre, siyaset û taktîkên xeter dixe jiyanê.
Demek e ko 250 hezar û zêdetirîn leşker li ser tixûbên bakur rojhilat û başûrê Kurdistanê bi cîh kiriye. Ji bo vê jî, PKK-ê sedem nîşan dide. Herkes jî baş dizane ko ji bo 2000 çekdarên PKK-ê ne hewce ye ko 250 hezar leşker biçe ser wan tixûban: Lewra hejmara leşkeran, du qat qasî nûfusa Qibrisa Bakur û leşkerên Emerikayê yên hatine Îraqê ye. Yek jî, piştî salên 83-an dewleta tirk li başurê Kurdistanê 23 caran operasyon pêk aniye, lê bi ser neketiye.
Armanca dewleta tirk gelek aşkere ye. Ev armanc jî pêşîlêgirtina guhartina statûya herêmê ye.
Pêwîst e ko miletê kurd û hêzên wê, vê rastiyê bibînin û xebata xwe realîze bikin. |
