[ ĪNŹ, 2024-03-29 ]   [ BIKE MALPERA DESTPŹKŹ ]   [ BŹXE NŹV BIJAREYAN ]   [ KONTAKT ]   [ INFO ]   [ LŹGERĪN & ARŞĪV ]  
DESTPŹK
Nūēe
Nivīsar
Kulturmagazīn
Hevpeyvīn
Kolumnīst
Ewrokurd
E-Pirtūk
Līteratūr
Ziman
Muzīk
Foto
Līnk
E-POSTEYA TE
  Nav (Username)  
   
  Žīfre (Password)  
   
   
     
   »E-posteyeka nū
 bo xwe qeyd bike
 
REKLAM


KOLUMNĪST 

generico cialis italia

tadalafil generico costo
Sīstema yekgirtī ya nivīsandinź – erebī yan roman?
DIHOK, 1/10 2005 — Heyīna zihniyeteka kurdī ya desantral ji bo tźgihīştina şźwazeka netewesazī ya demokratīk ji bo kurdan xwedī gringiyeke berceste ji bo pźkanīna “xwe”yeka kurdī ya pir-şźnī ye. Lź hebūna vź “xwe”yź pźwīstī bi hesta hevbeşīyź ye, ko divź di enteraksiyona civakī ū kohezyona strukturel de bihźte dabīnkirin.

Ji bo cara yekem piştī tźkēūna mīrītiyźn kurd, kurdan karī santralīteyeke wekī Hikūmeta Herźma Kurdistanź biafirīnin. Ev destkefta divź cihźrengīyź di civata kurd de biparźze, lź bi ēalakī xebatź ji bo pźşīgirtin li perēebūna civatź bike. Sīstemźn ciyawaz yźn nivīsandinź beşek ji perēebūna netewe ū zanavź kurdan e. Vźgavź sź sīstemźn me yźn nivīsandinź hene; kirīlī li komarźn berź yźn Sovyetź wekī Ermenistan, Gurcistan, Qezaqistan ū Ûrisźtź, erebī li rojhilat ū bakurź Kurdistanź ū roman li bakurź Kurdistanź. Li dij yan ji bo her yek ji van sīsteman argumantasyonźn tźvel hene.

Yźn ko sīstema erebī diparźzin dibźjin ji ber ko piraniya edebiyata kurdī, nemaze ya kurdiya navendī (soranī), ligor sīstema erebī hatiye nivīsīn, lewre divź em vź sīstemź ragirin ū li beşźn din yźn Kurdistanź jī piyade bikin. Ew herwiha dibźjin ko piyadekirina sīstema erebī li bakurź Kurdistanź dź tźveliya kurdan ū neteweyź serdest, ango tirkan, jī nīşan bide.

Yźn ko alīgirź skrīpta roman in, rader dikin ko ev sīstem modern e ū bźtir bi kźrī fonolojiya zimanź kurdī, ko hindūewropī ye, dihźt. Herwiha radigihīnin, ko gelek zimanźn din jī di projeya guhertina sīstemźn xwe ber bi roman ve ne ū di hźla tekīnīkī de jī bikaranīna vź sīstemź dź hīn hźsantir be. Wekī ko ez dizanim kurdźn Sovyeta berź jī niha ber bi sīstema nīvīsa roman ve diēin; ango wź demź hilbijartin di navbera herdu sīstemźn erebī ū roman de dimīne.

Wekī zimannas ez ti avantaj yan dezavantajī li dij yan ji bo vź yan wź sīstemź nabīnim. Zimanź ēīnī yek ji sīstemźn here arīşe yźn nivīsandin ū ortografiyź bi kar dihīne, lź vź sīstemź pźşī li pźşketina ziman ū civata Çīnź negirtiye. Bi heman rźbazź japonī jī xwedī sīstemeke kompleks ya nivīsandinź ye, lź Japonya yek ji welatźn herī pźşkeftī yź dinyayź ye. Wekī din hin welatźn din, wekī Tirkiye ū welatźn Sovyeta berź, jī hene ko sīstemźn xwe bo roman guhertine, lź ji hźsankirin ū amadekirina ber bi modernīte ū pźşketinź bźhtir ev guhertin derbirrź teşedana zanav ū huwiyeta wan ya neteweyī būye.

Herēī kurd in, di nav sīnorźn siyasī yźn ēend dewletan de dijīn, ko her yek ji wan xwedī sīstemeke taybet a nivīsīnź yź.

Hela fźrbūna sīstema nivīsandina bi alfabeya erebī bi aliyekī de, kurdźn bakur ji ber siyaseta ko li ser wan hakim e, nikarin xwe hīnī alfabeya roman, ko ji ber fonetīkbūna xwe hźsan e, bikin. Darźhtina sīstema nivīsandina erebī ne tenź nemumkin e, lź şźtiyeke pratīkī ye.

Transformasyon ber bi sīstema roman de
Wekī ko berź hate amajekirin, niha santralīteyeke kurdī li başūrź Kurdistanź heye. Di pratīkź de guhertina alfabeya erebī bo roman di ēend qonaxan de mumkin e. Guhertineke wisa di şevekź de pźk nahźt; jiber ko pźwīstī bi transformasyonekź di sīstema perwerdeyź di perspektīfeke 10-15 salan de heye. Gava ko nifşek ji pźngava yekem heta bi līseyź xwandibe, edebiyat jī pźre digihź ko bihźte transkrībe kirin. Li başūrź Kurdistanź niha edebiyateke dewlemend, bi taybetī bi kurdiya navendī (soranī), heye. Guhertina alfabeyź dź vź edebiyatź ji bo kurdźn bakur berdest bike. Kesźn ko ji lawazbūna pozīsyona kurdiya navendī nigeran in, divź tź bigihźn ko guhertina bo sīstema roman dź hīn bźhtir pozīsyona wź xurt bikin, ji ber ko ev varyanta kurdī ji yźn din di hźla edebī de dewlemendtir būye. Kesźn ko alīgirźn zimanź yekgirtī yźn kurdī ne, şūna vź helwźsta ne-realīst divź hewl ji bo pźkanīna sīstema nivīsandinź ya hevbeş bikin.

-----------------------------------
Nivīskar: BÊHRÛZ ŞÛCAÎ
Weşandin: 2005-10-01
Xwendin: 9614
 

KOLUMNŹN BERŹ   
Zimanekź yekgirtī yź kurdī; demontajkirina projeya netewesaziya kurdī (2006-10-25)
Déją-vuyeka Iraqī di destūra bingehīna Kurdistanź de (2006-09-27)
Sīstema qedayī ya Kurdistanź kwasī-dīsīdent afirand! (2006-03-23)
Kurdistan divź demokrasiyeka bi naverok hilbijźre! (2005-11-25)
Dīskursa īranī – gavek bi pźşde, du gav bi paşde (2005-11-06)
Destūra Iraqź – sazişek pźkhatī ji mizgīniyan ū nakokiyan (2005-09-11)
Li Tirkiyeyź krīza konseptuel di tźgeha nasyonalīzma kurd de (2005-09-04)
NERĪNGEH
 
[kitźb] Sun Zī: Hunera şer (2016-04-21)
Ismail Beşikēi ji kurdan re li ser ermeniyan semīnerek da (2013-09-28)
Kurdistan berī serxwebūna siyasī ”serxwebūna petrolź” ū ekonomīk īlan dike (2012-05-21)
Tewanga navdźrźn zimanź kurdī (2009-02-08)
Umīt Firat dibźje navnīşana ēareserīya pirsa kurd ne PKK ye (2008-11-11)
Hźro Talebanī: Min nedixwest Mam Celal bibe serokkomarź Iraqź [foto] (2007-05-10)
Alfabeya kurdī-latīnī ji bo zimanź kurdī ji alfabeya kurdī-erebī minasibtir e (2005-11-02)
fjrigjwwe9r0TabArticles:ArticleHeadline
vv9v8v09fq:TabArticles:4;8;12;14;17;19;21;22;23;24;28;29;30;31;32;40;41;43;44;46;48;49;51;52;53;54;55;56;58;60;62;63;64;65;66;67;69;71;72;74;75;76;77;78;79;80;81;82;84;85;86;90;91;92;94;95;96;97;98;100;102;103;104;105;106;107;109;110;111;112;113;114;115;116;117;118;119;120;121;122;123;124;125;126;127;128;129;130;131;132;133;134;136;137;138;139;140;141;142;143;144;145;146;147;149;150;151;152;153;155;157;158;159;160;163;164;165;166;167;168;169;170;171;172;173;174;175;176;178;179;180;181;182;183;184;185;186;187;188;189;190;191;192;193;194;195;196;197;198;199;200;202;203;204;205;206;207;208;209;210;211;212;213;214;215;216;217;218;219;221;222;223;224;225;226;227;228;229;230;231;232;233;234;235;236;237;238;239;240;241;242;243;244;245;246;247;248;249;250;251;253;254;255;256;257;258;259;260;261;262;263;264;265;266;267;268;269;270;271;272;273;274;275;276;277;278;279;280;281;282;283;284;285;286;287;288;289;290;291;293;294;295;296;297;298;301;302;303;304;305;306;307;308;309;310;311;312;313;314;315;316;317;318;319;320;321;322;323;324;325;326;327;328;329;330;331;332;333;334;335;336;337;338;339;340;341;342;343;344;345;346;347;348;349;350;351;352;353;354;355;356;357;358;359;360;361;362;363;364;365;366;367;368;369;370;371;372;373;374;375;376;377;378;379;380;381;382;383;384;385;386;387;388;389;391;392;393;394;395;396;398;399;400;401;402;403;404;405;406;407;408;409;410;411;412;413;414;415;416;417;418;419;420;421;422;423;424;425;426;427;428;429;430;431;432;433;434;435;436;437;438;439;440;441;442;443;444;445;446;447;448;449;450;451;452;453;454;455;457;458;459;460;461;462;463;464;465;466;467;468;469;470;471;472;473;474;475;476;477;478;479;480;481;482;483;484;485;486;487;488;489;491;492;493;494;495;496;497;498;499;500;501;502;503;504;505;506;507;508;509;510;511;512;513;514;515;516;517;518;519;520;521;522;523;524;525;526;527;528;529;530;531;532;533;534;535;536;537;538;539;540;541;542;543;544;545;546;547;548;549;550;552;553;554;555;556;557;558;559;560;561;562;563;564;565;566;567;568;569;570;571;572;573;574;575;576;577;578;579;580;581;582;583;584;585;586;587;588;589;590;591;592;593;594;595;596;597;598;599;600;601;602;603;604;605;606;607;608;609;610;611;612;614;615;616;617;618;619;620;621;622;623;624;625;626;627;628;629;630;631;632;633;634;635;636;637;638;639;640;641;642;643;644;645;646;647;648;649;650;651;652;653;654;655;656;657;658;659;660;661;662;663;664;665;666;667;668;669;670;671;672;673;674;675;676;677;678;679;680;681;682;683;684;685;686;687;688;689;690;691;692;693;694;695;696;697;698;699;700;701;702;703;704;705;706;707;708;709;710;711;712;713;714;715;716;717;718;719;721;722;723;724;725;726;727;728;729;730;731;732;733;734;735;736;738;740;741;742;743;744;745;746;747;748;749;750;751;752;753;755;756;757;758;759;760;761;762;763;764;765;766;767;768;769;770;771;773;775;776;777;778;779;780;781;782;783;784;785;786;787;788;789;790;791;792;793;794;795;796;798;799;800;801;802;803;804;805;806;807;808;809;810;811;812;813;814;815;816;817;818;819;820;821;822;823;824;825;826;827;828;829;830;831;832;833;834;835;836;837;838;839;840;841;842;843;844;845;846;847;848;849;850;851;852;853;854;855;856;857;858;859;860;861;862;863;864;865;866;867;868;869;870;871;872;873;874;875;876;877;878;879;880;881;882;883;884;885;886;887;888;889;890;891;892;893;894;895;896;897;898;899;900;901;902;903;904;905;906;907;908;909;910;911;912;913;914;915;916;917;918;919;920;921;922;923;924;925;926;927;928;929;930;931;932;933;934;935;936;937;938;939;940;941;942;943;944;945;946;947;948;949;950;951;952;953;954;955;956;957;958;959;960;961;962;963;964;965;966;967;968;969;970;971;972;973;974;975;976;977;978;979;980;981;982;983;984;985;986;987;988;989;990;991;992;993;994;995;996;997;998;999;1000;1001;1002;1003;1004;1005;1006;1007;1009;1010;1011;1012;1013;1014;1015;1016;1017;1018;1019;1020;1021;1022;1023;1024;1025;1026;1027;1028;1029;1030;1031;1032;1033;1034;1035;1036;1037;1038;1039;1040;1041;1042;1043;1044;1045;1046;1047;1048;1049;1050;1051;1052;1053;1054;1055;1056;1057;1058;1059;1060;1061;1062;1063;1064;1065;1066;1067;1068;1069;1070;1071;1072;1073;1074;1075;1076;1077;1078;1079;1080;1081;1082;1083;1084;1085;1086;1087;1088;1089;1090;1091;1092;1093;1094;1095;1096;1097;1098;1099;1100;1101;1102;1103;1104;1105;1106;1107;1108;1109;1110;1111;1112;1113;1114;1115;1116;1117;1118;1119;1120;1121;1122;1123;1124;1125;1126;1127;1128;1129;1130;1131;1132;1133;1134;1135;1136;1137;1138;1139;1140;1141;1142;1143;1144;1145;1146;1147;1148;1149;1150;1151;1152;1153;1154;1155;1156;1157;1158;1159;1160;1161;1162;1163;1164;1165;1166;1167;1168;1169;1170;1171;1172;1173;1174;1175;1176;1177;1178;1179;1180;1181;1182;1183;1184;1185;1186;1187;1188;1189;1190;1191;1192;1193;1194;1195;1196;1197;1198;1199;1200;1201;1202;1203;1204;1205;1206;1207;1209;1210;1211;1212;1213;1214;1215;1216;1217;1218;1219;1220;1221;1222;1223;1224;1225;1226;1227;1228;1229;1230;1231;1232;1233;1234;1235;1236;1237;1238;1239;1240;1241;1242;1243;1244;1245;1246;1247;1248;1249;1250;1251;1252;1253;1254;1255;1256;1257;1258;1259;1260;1261;1262;1263;1264;1265;1266;1267;1268;1269;1270;1271;1272;1273;1274;1275;1276;1277;1278;1279;1280;1281;1282;1283;1284;1285;1286;1287;1288;1289;1290;1291;1292;1293;1294;1295;1296;1297;1298;1299;1300;1301;1302;1303;1304;1305;1306;1307;1308;1309;1310;1311;1312;1313;1314;1315;1316;1317;1318;1319;1320;1321;1322;1323;1324;1325;1326;1327;1328;1329;1330;1331;1332;1333;1334;1335;1336;1337;1338;1339;1340;1341;1342;1343;1344;1345;1346;1347;1348;1349;1350;1351;1352;1353;1354;1355;1356;1357;1358;1359;1360;1361;1362;1363;1364;1365;1366;1367;1368;1369;1370;1371;1372;1373;1374;1375;1376;1377;1378;1379;1380;1381;1382;1383;1384;1385;1386;1387;1388;1389;1390;1391;1392;1393;1394;1395;1396;1400;1401;1402;1403;1404;1405;1406;1407;1408;1409;1411;1412;1413;1414;1415;1416;1417;1418;1419;1420;1421;1422;1423;1424;1425;1426;1427;1428;1429;1430;1431;1432;1433;1434;1435;1436;1437;1438;1439;1440;1441;1442;1443;1444;1445;1446;1447;1448;1449;1450;1451;1452;1453;1454;1455;1456;1457;1458;1459;1460;1461;1462;1463;1464;1465;1466;1467;1468;1469;1470;1471;1472;1473;1474;1475;1476;1477;1478;1479;1480;1481;1482;1484;1485;1486;1487;1488;1489;1490;1491;1492;1493;1494;1495;1496;1497;1498;1499;1500;1502;1503;1504;1505;1506;1507;1508;1510;1511;1512;1513;1514;1515;1516;1517;1518;1519;1520;1521;1522;1523;1524;1525;1526;1527;1528;1529;1530;1531;1532;1533;1534;1535;1536;1537;1538;1539;1540;1541;1542;1543;1544;1545;1546;1547;1548;1549;1550;1551;1552;1553;1555;1556;1557;1558;1559;1560;1561;1562;1563;1564;1565;1566;1567;1568;1569;1570;1571;1572;1573;1574;1575;1576;1577;1578;1579;1580;1581;1582;1583;1584;1585;1586;1587;1588;1589;1590;1591;1592;1593;1594;1596;1597;1598;1599;1600;1601;1602;1605;1606;1607;1608;1609;1610;1611;1612;1613;1614;1615;1616;1617;1618;1619;1620;1621;1622;1623;1624;1625;1627;1628;1629;1630;1631;1632;1633;1634;1635;1636;1637;1638;1639;1640;1641;1642;1643;1644;1645;1646;1647;1648;1649;1650;1651;1652;1653;1654;1655;1656;1657;1658;1659;1660;1661;1662;1663;1664;1665;1666;1667;1668;1669;1670;1671;1672;1673;1674;1675;1676;1677;1678;1679;1680;1681;1682;1683;1684;1685;1686;1687;1688;1689;1690;1691;1692;1693;1694;1695;1696;1697;1698;1699;1700;1701;1702;1703;1704;1705;1706;1707;1708;1709;1710;1711;1712;1713;1714;1715;1716;1717;1718;1719;1720;1721;1722;1723;1724;1725;1726;1727;1728;1729;1730;1731;1732;1733;1734;1735;1736;1737;1738;1739;1740;1741;1742;1743;1744;1745;1746;1747;1748;1749;1750;1751;1752;1753;1754;1755;1756;1757;1758;1759;1760;1761;1762;1763;1764;1765;1766;1767;1768;1769;1770;1771;1772;1773;1774;1775;1776;1777;1778;1779;1780;1781;1782;1783;1784;1785;1786;1787;1788;1789;1790;1791;1792;1793;1794;1795;1796;1797;1798;1799;1800;1801;1802;1803;1804;1805;1806;1807;1808;1809;1810;1811;1812;1813;1814;1815;1816;1817;1818;1819;1820;1821;1822;1823;1824;1825;1826;1827;1828;1829;1830;1831;1832;1833;1834;1835;1836;1837;1838;1839;1840;1841;1842;1843;1844;1845;1846;1847;1848;1849;1850;1851;1852;1853;1854;1855;1856;1857;1858;1859;1860;1861;1862;1863;1864;1865;1866;1867;1868;1869;1870;187Ferqa di nźvbera »ko«, »ku« ū »kū« de (2005-05-19)
fjrigjwwe9r0TabArticles:ArticleHeadline
Xewna Mesūd Barzanī ji başūrź Kurdistanź mezintir e (2005-02-07)
 
REKLAM


KOLUMNĪST
Şebabź Egīt nabe Şeroyź Biro ū ez jī nabim ”heval”
Tolstoy ū xelata Nobelź
Kurdistaneka serbixwe ū [ne]cida
Heşt rojźn şerź xendekź – I
Em ū felsefe
Hilbijartinźn Kurdistanź ez şok kirim
© 1997–2024 www.nefel.com  |  E-poste: info@nefel.com  |  Powered by Medesoft.org