Nefel

[ SÊŞEM, 2024-04-16 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Alfonsina Storni – helbest û janeke deryayî

SWÊD, 31/3 2011 — Mirin tişteke wisa ye ko dema navê wê têt gotin gelek hestên nexweş bi mirov re çêdike: weke tirsê, xemgînîyê, êşa dûrketineke bêveger, bêrîkirineke dijwar û bijan lê belê dema ko mirin dibe helbest ew wêne têt guhertin. Di helbestê de mirin jî dikare bibe tabloyeke spehî nemaza ko bi hestên helbestvaneke nazenîn û diltenik weke Alfonsina Storni hatibe neqişandin.

Hesteke min heye
Ko ezê pir nejîm
Hesteke pir dijwar e
Weke pilêteke agir
xwe vedigire canê min
Weke pêleke bihêz
Xwe jê bernade

Hesteke min heye
Lê bêgazind
bêtirs
dibêje
Ko ezê ji jiyanê bi rê kevim

bo wê hestê jî
xewneke min heye
û ew e ko di bin
ezmaneke sahî û bêewir de
di bin sîya taveke zelal de
mareke spî
Ji nêrgizeke spehî ji dayikê bibe
paşê berê xwe bide min
û pir bi nermî
Bi dilovanî
Ji nişkê ve
bi dilê min ve de.

Alfonsina Storni helbesvaneke swîsrî bû. Ew sala 1892-ê hatiye dinyayê. Dê û bavê wê ji beşê îtalî yê Swîsreyê bû û ji feqirîyê mişextî bûn û çûn Arjantînayê.

Ew zarokîtiya xwe wisa dide nas kirin ko keçeke pir diltenik bû û bi hêsanî digirîya. Gazindên wê gelekî ji dê û bavê wê hebûn ko ticarî hezkirin û dilovaniya xwe jê re diyar nedikirin û hertim gotinên nexweş jê re digotin û pê re gelekî sar bûn û lewra carinan wê bawer dikir ko ew zaroka herî krêt û herî nebaş li dinyayê ye û wê xwe tenê his dikir. Hestên tenêtîyê di jîyana wê de berdewam kir û kesî nekarî cihê wê valahîyê bigire.

Hêj dehsalî bû wê berpirsyariya malê hilgirt û weke “garson” kar kir. Di 13-salîya xwe de tevlî komeke tiyatroyê bû ko li bajaran digerîyan û hunerê xwe li herderê nîşan didan.

Sala 1916-ê pertûka xwe ya yekê bi navê “Xembariya dara gulan” derxist û hingê hêj 18-salî bû. Wê gelek zehmetî dît heta weşanxaneyek ko kitêba wê belav bike peyda kir. Weşanxaneyan xwe nedida ber çapkirina pirtûka wê ji ber temenê wê biçûk bû û hêj nenaskrî bû.

Paşê Alfonsina Storni pir aktîv tevlî aktîvîteyên civakî û edebî bû û di demeke kurt de bû endama komaleya niviskaran ko gelek nivîskarên naskirî endamê wê bûn.

Yek ji wan navdarên ko Alfonsina Storni li komeleya nivîskaran hevaltî pê re kir rojnamevan û helbestvan Amado Nervo bû ko weke danerê helbesta modern li Latînemerîkayê têt nasîn. Ew bû heyranê helbestên wê û li gor wî helbestên wê weke kenê zarokekî bêguneh şirîn û spontan in. Amado Nervo helbestên wê di kovara El Mundoyê de belav kir. Kovara El Mundoyê berhemên niviskarên navdar belav dikir û pir dihat xwendin.

Sala 1918-ê pirtûka wê “Jana dilovan” derket û sala 1920-ê jî pirtûka ”Bêhêvî” derket ko gelek nisxe jê hatin firotin û wê hinge jî Alfonsina Storni 33-salî bû û sê pirtûkên wê hebûn û heyranên nivîs û helbestên wê gelek bûn. Kovarên Latînemerikayê hinek caran rapirsî çêdikirin û navê Alfonsina Storni piraniya caran diket rêza yekê.

Stîla Alfonsinayê ya nivîsandinê di despêkê de klasîk û bi naverokeke romantîk bû lê paşê ew stîl hat guhertin û wê berê xwe da helbesta modern û naverok jî ji romansê ber bi şînîye ve çû: weke bûkeke spehî ko cil û bergên xwe yên spî bi yên reş biguhere.

Wê helbesteke xwe bi sernavê ”Portreyek ji bû Lorca” diyarî helbestvanê spanî yê navdar Federico Garcia Lorca kir. Di serdaneke Lorca ya Arjantînayê de dostayetiyeke wan çêbû. Ew helbest gelekî belav bû û pir hat xwendin.

Mirovên ko nêzîkî Alfonsina Storniyê bûn wê weke jineke gelek rihgerm, merd û mirovane didin nas kirin û dibêjin ew gelekî dengxweş bû û wê carinan stran digot. Dema dikenîya mirov texmîn dikir ko bextewar bû lê çavên wê bi nêrînên xwe yên kûr xemgînîyeke mezin vedişart.

Alfonsina Storni di jiyane xwe de carekê bû evîndar lê belê mixabin ew ji hev bi dûr ketin û evîndarî jî bû birîneke mezin ji wê re. Piştî ko evîna wê ji dest wê çû naxweşîya kanserê ew girt û êş û jan li wê giran bû û nema karî li ber xwe bide.

Alfonsina Storniyê gelekî ji deryayê hez dikir û gelek helbestên xwe ji deryayê re digot. Dema ko xwest ji jiyanê bi rê keve canê xwe diyarî pêlên deryayê kir.

Bîstûpêncê meha dehê sala 1938-ê pêlên deryayê piştî himbêzeke kûr û drêj bedena wê paşde li peravê vegerand. Wê hinge jî ew 46-salî bû û helbesta xwe ya herî taliyê nivîsandibû.

Ez canekî kûvî me
Di bedena helbestekê de
Canekî ko bi rê ve diçe
belçimên kulîlkekê li pey xwe dihêle
weke zarokeke windayî
ko parçeyên nan di şopa xwe de datîne
bi hêvî ye ko hinek wê bibînin
lê mixabin kesî ez nedîtim
kesî ez nedîtim.

-----------------------------------

Nivîskar: RINDÊ ÇAÇAN rindecacan@gmail.com
Weşandin: 2011-03-31
Xwendin: 11082