Nefel

[ DUŞEM, 2024-12-30 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

HEVPEYVÎN

Barzanî: Dema peymana Sykes-Picotê nema – bila gel biryara qedera xwe bide

» Barzanî peymana Sykes-Picotê avêt zibilxaneyê

HEWLÊR, 16/5 2016 — Serokê Kurdistanê Mesûd Barzanî îro bi daxuyaniyeka nivîskî behsa têkçûna peymana Sykes-Picotê û nerewabûna tixûbên ko wê peymanê diyar kirine kir û got miletê kurd hêdî nikare bi şirîkatî jî digel Iraqê bijît û dê biryarê li ser qedera xwe ya ji bo serxwebûnê bide.

Teksta daxuyaniya serokê Kurdistanê Mesûd Barzanî li jêrê ye:

***

Sed sal li ser peymana Sykes-Picotê re derbas dibe. Ew rêkkeftina piştî cenga cîhanî ya yekem, bû sedema dabeşbûna navçeyê, bêyî ko raya nîştecihên wê û xwezaya demografiya navçeyê berçav bigire û zulmeka mezin li gelên navçeyê û bi taybetî li gelê Kurdistanê kir.

Encama wê peymanê bi dereceya yekem ji bo gelê Kurdistanê li çarçêweya dewleta Iraqê de karesatbar bû. Ew dewleta ko li ser bingeha şirîkatiya du neteweyên serekî kurd û ereb hatibû damezrandin, di pratîkê de şirîkatiya kurdan piştguh xist û ji aliyê hikûmet û rejîmên yek li dûv yekê yên Iraqê mezintirîn karesat û zulm û înkara derbarê gelê Kurdistanê de encam da. Beşa gelê Kurdistanê ji wê şirîkatiyê, enfala donzdeh hezar gencê feylî û heşt hezar barzanî û sed û heştî û dû hezar hemwelatiyên kurd li Germiyanê û navçeyên dî û kîmyabarankirina Helebçeyê û wêrankirina çar hezar û pênç sed gundan û te'rîb û şer û kavilkarî û jenosîd bû.

Piştî raperîna 1991-ê gelê Kurdistanê xwest rûpeleke nû veke digel dewleta Iraqê û destê xwe ji bo tolhildanê nebir. Lê belê hikûmeta Iraqê li binpêkirinên xwe de berdewam bû. Piştî 2003-yê û piştî roxana rejîma Be'esê gelê Kurdistanê bi niyeta jinûveavakirina Iraqê li ser bingehê şirîkatî û demokrasî û federalîzmê hemû şiyana xwe bi kar anî bo ko rewşa Iraqê baştir bibe û destûr bê nivîsîn û şirîkatî û hevpeymanî biçespe. Lê belê di pratîkê de kar bi destûrê nehate kirin û hikûmeta Iraqê xwe ji pabendbûnan vedizî û şirîkatî binpê kir û dahata xelkê Kurdistanê jî birî.

Şer û karesat û nearamî û tundrewî û bêbeşbûn, derencama wê peymanê bû ko bi zorê pêkhatên li navçeyê û bi taybetî li Iraqê pêkve girêda. Ji wê dema ko bi zorê pêkvegirêdan çêbûye gelên Kurdistanê û Iraq û navçeyê aştî û aramî bi xwe ve nedîtine.

Niha di pratîkê de Iraq hatiye dabeş kirin û tayîfegerî hêlên wê dabeşbûnê pêktîne. Li Iraqê û Sûriyeyê û gelek welatên dî Da'îşê sînorên wê têkdane û sînorên nû pêkaniye. Ji vê rewşa niha ya Iraqê gelê Kurdistanê bi ti awayekî ne berpirsiyar e. Berpirsiyariya vê rewşê dikeve stoyê wan kesên ko sed sal berî niha navçe dabeş kirin û her wiha siyaseta şaş ya desthiladarên navçeyê û Bexdayê ko xwest bi zora çek û serkutkariyê aramiyê dirust bikin û tê de bi ser neketin.

Piştî sed salên dabeşbûnê û ked û êşan, gelê Kurdistanê hemû rêyek ji bo parastina yekparçeyîya Iraqê û dewletdariyê bi wateya rast ceribandiye, lê belê sûda wê nebû. Li vê rewşê de memnûn dibim ko yek bêt û ji me re bibêje gelê Kurdistanê êdî çi bike yan çi tiştekî dî bikira bo ko Iraq yekgirtî bimîne?

Ji bo rêgirtina şer û nearamîyê û karesatên dî pêwîste pêdaçûn bi peymana Sykes-Picotê bêt kirin, ji ber ko êdî nîştecihên Iraqê bi şer û nakokî û tundrewiyê hev nagirin. Çênabe ko israr li ser dubarebûna şaşiya sed salan û karesatan bê kirin û pêwîste civaka navdewletî û welatên herêmê wê yekê têbigihin ko ji bo dawîanîna êşên Iraqê divê vegerîne ser sirûşt û îrade û daxwaza niştecihên navçeyên Iraqê û li ser wan bingehan biryar li ser awayê jiyan û paşeroja siyasî bidin.

Di heqê çarenivîsa gelê kurd li parçeyên dî jî, her parçeyekê taybetmendî û rewşa xwe ya taybet heye û pêwîste doza kurdan li parçeyên dî bi aştî û diyalogê û li gor taybetmendiyên her parçeyekê bêt çareser kirin.

Divêt ew rastiya niha ko li holê ye bêt qebûl kirin, mefhûma hemwelatîbûnê dirust nebû û sînoran û serwerîyê hîç wateyek nîne û Sykes-Picot bi dawî bûye. Ji bo wê yekê wekî berpirsiyariyeka dîrokî pêwîste hemû welat û civaka navdewletî li şûna pêdagiriya li ser berdewambûna azarên xelkê Iraqê, bên û bîrê li çareseriya rast û rastiya Iraq û navçeyê bikin. Yan ne, dê şer û tundrewî û karesat her berdewam bibin û aştî û asayîşa navdewletî jî dê bikeve metirsiyê de.

Li vê rewşa dijwar û zehmet de firseteka dîrokî li pêşiya hemî aliyan e da rê li karesat û êşan bêt girtin û tecribeya berê dubare nebe. Li sed saliya peymana Sykes-Picotê de daxwazê dikim ko guftûgoyeka cidî li navbera herêma Kurdistan û Bexdayê de destpê bike, ji bo gihîştina çareseriyeke nû û eger şirîkatî serkeftî nebû bila em bira û cîranên baş bin.

Heger aliyên siyasî jî bi bihaneyên cida bixwazin ji vê firseta dîrokî xwe bidin bidin aliyekî hingê bila gel biryara xwe bide û biryara gel jî ji hemû biryaran bihêztir û meşrûtir e û bêguman gel dê biryara xwe bide.

16/5 2016
Mesûd Barzanî
Serokê herêma Kurdistanê

-----------------------------------

Nivîskar: Nefel-Nûçe
Weşandin: 2016-05-16
Xwendin: 24369