STOCKHOLM, 23/4 2006 — Çar meh bi ser hilbijartinên Îraqê bo parlamentoyê derbasbûn û hêj hikûmeta nû ya destûrî, ko durist bibe dê ya yekê ya çar salî be, nehatiye çêkirin. Egera hindê jî ew e ko lîsteya şîiyan (Lîsteya Hevpeymaniya Iraqa Yekgirtî) ya ko herî mezin e di parlamentoyê de û wê mafê destnîşankirina berbijêrê xwe bo serokwezîriyê heye, neşiya kandîdekê ko hemî lîsteyên parlamentoyê jê razî bin bi nav bike. Ev ji 12/2, roja binavkirina lîsteya şîiyan bo Brahîm Ceferî wekî kandîdê xwe bo postê serokwezîriyê û heta duhî kêşmekêş û cire bû li ser wî. Kurd û sinî û emerîkiyan ew nedixwest û lîsteya şîiyan bi hezkirî û nehezkiriyên wî ve ew bi berbijêrê xwe berçav dikir. Du meh derbasbûn û Ceferî qebûl ne dikir ji kandîdkirina xwe lêve bibe û wî xwe bi hilbijartiyê xudê û xelkê Îraqê û xwe bi Mehdiyê vî zemanî didît.
Ev problem, duhî piştî destnîşankirina lîsteya şîiyan bo Cewad Malikî wekî kandîdê xwe li cihê Ceferî û razîbûna hemî lîsteyên di parlamentoyê de ji wî û teklîfkirina wî her duhî ji aliyê Celal Talebanî serokkomarê Îraqê ve bo çêkirina hikûmeta nû, bi dawî hat. Kurd û aliyên din yên ko ji Ceferî û helwêst û siyaseta wî nerazîbûn di helwêsta xwe de ji bo rêgirtinê li ber Ceferî ko nebe serokwezîr serketin û armanca wan bi cih hat. Lê ez bawer nakim ko ew problemên ko me kurdan digel serokwezîrê berê û hkûmeta wî heyîn dê bi guhortina van kesan hên çareser kirin. Ji ber ko pirs ne ka kîj kes ji lîsteya şîiyan yan ji hizba Daweyê dibe serokwezîr, lê pirs grêdayî helwêsta van hêzên şîiyan ya siyasî ye li hember kurdan û pirsgirêkên ko li cem kurdan pir giring û çarenûssaz in, mîna federalizim û Kerkûkê. Dîtinên wan û kurdan di van pirsan de hev nagirin. Pirs dîtina siyasî ya hemî grupên erebî ye, bi şîî û siniyên xwe ve, bo pirsgirêkên kurdan yên wekî sinorên Kurdistana federal û çawa çareserkirina pirsa Kerkûkê û deverên din yên li derveyî Kurdistana federal mayîn û postên siyadî yên îraqê.
Cewad Malikî yek ji rêberên partiya Dawe ya Ceferî ye û ew bê şik dikare di xwarin û vexwarin û rûniştin û rabûn û awayê axiftin û reftara xwe de hinek yan gelek ji Ceferî feriq be, lê bi dîtina min ew dê di dîtin û reftara xwe ya siyasî de wekî desthilatdar û bi taybetî di wan pirsgirêkên ko kurdan bi Ceferî re li ser hev ne dikir, eger xerabtir nebe her ji Ceferî baştir nabe. Heta eger Adil Ebdilmehdî yê ko kurd wî ji nav şîiyan bêtir ji gelekên din bi dostê xwe bi nav dikin û wan dixwest ew cihê Ceferî bigire, biba serokwezîr dê reftar û helwêsta wî di pirsên kurdan yên çarenûssaz de ne gelek ji yên Ceferî cida ba. Hemî ji eynî lîsteyê tên û ew lîste bi hemî aliyên xwe ve gelek li bin fişar û kartêkirina Îranê ne û kartêkirinên nijadperistiya erebî û dikatotoriya Sedamî jî li ser û wan û di nav wan de hene.
Berî çend rojan Rizgar Elî serokê civata wîlayeta Kerkûkê diyar kir ko Adil Ebdilmehdî ko cihgirê serokkomarê Îraqê ye, harîkarekê xwe bi porjeyeka xwe ve hinartiye cem wan. Proje jî bo qayîlkirina kurdan e li ser çareyeka din bo Kerkûkê li derveyî ya di destûrê de hatî. Li gor gotina Rizgar Elî di projeyê de pêşniyazeka weha heye ko bila bes erebên beisî ji Kerkûkê derbikevin û vebigerin bo warên xwe yên jê hatîn, lê bila erebên din bimînin li Kerkûkê. Ev proje diyar dike ko xwediyê wê jî ko Adil Ebdilmehdî ye, naxwaze hejmara ereban di Kerkûkê de ji kurdan kêmtir lê bihêt û weha ew jî bi kurdistaniya Kerkûkê razî nîne.
Eger em bînin bîra xwe serokwezîrê yekê yê piştî jinavbirina Sedamî ko Eyad Elawî bû û ew îraqiyekê sekuler e û hêzên şîiyan yên ko niho desthilatdar in hez jê nakin, xwe wî jî li pişt bihaneyên cor bi cor rê girt li ber çareserkirina pirsgirêka Kerkûkê di wextê serokwezîriya xwe de û helwêsta siniyan jî ne ji van hemiyan baştir e. Mirov dikare bibêje erebên Îraqê bi sinî û şîiyên xwe ve êdî xwe neçar dibînin ko hebûna herêmeka federal li başûrê Kurdistanê qebûl bikin û heta belkî ew dikarin li ser serxwebûna başûrê Kurdistanê û jêvebûna wî ji Îraqê jî razî bin lê bes di van sê parêzgehên xwe yên niho de, bê Kerkûkê û deverên din yên kurdî û bê neftê.
Heta niho bo guhortina statoya cografî ya Kerkûkê û deverên din yên li derveyî Kurdistana federal man e û ji ber helwêsta serokwezîrê berê û yê berî wî çi tiştekê yekalîker nehatiye kirin û wextê mayî jî kêm e û bi van xirûcirên li ser postên siyadî jî hêj kêmtir dibe. Kurd li başûrê welatî di nava nal û bizmaran de ne. Wan demokratî ji Îraqê re xwest û xebat bo kir. Lê ji bo ko erebên Îraqê çi desthilatdar û çi kes û civak bibin demokrat û neteweyên derveyî xwe jî qebûl bikin û wan û mafên wan fehim bikin gelek kar û xebat û wext pê divêt û kes bi gotin û fermanekê nabe demokrat, lewma di halê hazir de ev demokratî dibe bela serê kurdan û erebên Îraqê serê kurdan pê dixwin. Xwiya ye ew heta niho jî nikarin kurdan û rewşa wan û ya bi serê wan hatî û daxwazên wan fehim bikin û ew hewil didin sîstemê bikarbînin bo bindestkirina kurdan ko serê wan li ber desthilata xwe biçemînin ve. Emerîka jî naxwaze di pirsên mîna Kerkûkê de pişta kurdan bigire. Weha kurdan dimîne destûr û hikûmeta Îraqê û ka kîj serokwezîr ji yê din baştir e bo ko rehmê bi halê wan bibe û li gor destûrê Kerkûka wan vebigerîne ve ser Kurdistanê.
Xwiya ye piştî her hilbijartinekê bo parlamentoya Îraqê dê kurd û ereb, ereb û ereb bi mehan qidqidka yekûdu bigirin heta ew li ser postên mezin yên siyadî li Îraqê pêk tên. Eger îro her wekî em dibînin weha zehmet be, bêguman di carên wêvetir de, eger mîkanîzmeka daîmî jê re nehêt dîtin, eger ev urfa belavkirina postên siyadî yên serokkomar û serokê parlamnetoyê û cihgirên wan nebe madeyek di destûrê de, dê bo me kurdan dehqatî zehmettir û dijwartir be.
Kurd nikarin di hilbijartinên parlamentoya Îraqê de bi serê xwe piraniyê li ser astê Îraqê bi dest xwe ve bînin û ew weha bi rêya sindoqên dengdanê çi caran nikarin bibin xudan postên siyadî di desthilatê de li Îraqê û eger weha birêve biçe dê kurdan çi seng û kartêkirina xwe li ser desthilata siyasî ya Îraqê nebe. Ev pirensîpa bi navê lihevhatina nîştîmanî bo avakirina hikûmeta yekîtiya nîştîmanî jî heta demekê dirêj naxwit. Çi madeyek di destûrê de ji bilî sindoqên hilbijartinê nîne ko mafê wergirtina postekê siyadî yan beşdarbûnê di hikûmetê de ji kurdan re berdest bike û biparêze.
Bi dîtina min hindî wêvetir e dê ereb hewil bidin ko desthilata Bexdayê li ser encamên hilbijartinan bêt durist kirin û ew weha û bi vî awayî dê kurdan û kartêkirina wan, bi navê demokratiyê, ji Bexdayê dûr bêxin. Her hikûmeteka merkezî jî ya li Bexdayê durist dibe dê hewil bide selahiyetên xwe û desthilata xwe li ser kîstê Kurdistana federal berferehtir û zêdetir bike. Ev şerê li ser selahiyet û desthilatên merkez û herêman dê neraweste û dê berdewam be hindî Îraqeka federal hebe. Divêt kurd piştî duristbûna vê hikûmetê û bê yekûdu û bi yekhelwêstê Kurdistanî şerê bicihanîna madeya girêdayî Kerkûkê û deverên din yên kurdî, ya di destûrê de, şerê tesbîtkirina sinorên Kurdistana federal dest pê bikin û dijwar bikin û hîngê jî rastiya Cewad Malikî serokwezîrê nû jî berçav dibe.
|
