SWÊD, 30/9 2009 — Ji bo bîranîna lehengekî kurd, Şêx Evdurehmanê Garisî, (1869–1932) rehmet û silava Xwedê lê be.
***
Li devera Şaxê, di qontara çiyayê Arnosê de, raserî gola Wanê, li ser reya koçerên ko diçin zozanan de kanîyek heye, li ber kanîyê abîdeyek û li teniştê jî mizgeftek, bi navê lehengerê kurd Şêx Evdurehmanê Garisî ava ye.
***
Di saxiya min de, ev nav li min danîbûn.Yek ji nasnavê min e. Li medreseya Gozgehê, dema ez li ber destê bavê xwe, Şêx Ebdule ( Xelîfeyê Şêx Huseynê Besretî yê Neqşebendî) şagirtê ilmê olî bûm, ev hewesa dîrokê li ba min peyda bû bû. Dîrokê her gav bala min kêşandibû, dîroka îslamê, şerê pêximberê axirzemên û eshabên wî, li dijî zordaran û ji bo mezlûman, min bi tevayî jiber kiribû û her car ji bawermendan re bilêv dikir.
Lê zû, ne dereng ez pê serwext bûm ko em miletê kurd, ji her kesî mezlumtir in û zordarên li ser xaka me, çendî xwe wekî misilman nîşan didan jî, ji kafirên herî zalim, zalimtir bûn. Eger ko cîhatek divîya, divabû ji bo vî xelkî û ji bo vî xakî ba. Ger ko yezdanê dilovan em li ser vê xaka pîroz afirandibûn û kiribûn ji umeta xeyrul-beşer, eviya ne bê wate bû. Bi qandî ko îmana me, dînê me diheband, divabû ev xak jî bihebanda. (Rojekê li Yemenê, li ser pirseke şêx Hemîdê Yemenî, min ew wusan bersivandibû, destê xwe li milên min xist got: Tu seydayekî mezin î).
Loma dîrok girîng bû. Axilbe jî dîroka me, ya gelê kurd, bedbextî û bêşensîya me, zilm û zordarîya toran, ereb û eceman.. Min dizanî, ger ko em ji dîroka xwe ne agahdar bin, em dê nikaribin paşeroja xwe jî tekûz bikin, lewra ew jî ê berdewama dîrokê be. Ji ber vê jî min her car dîroka îslam û cîhanê dikir bahane da pê bigihêjim mexseda xwe, da dîroka kurd û Kurdistanê bidim nasîn. Ilmê ko min xwendibû ev rê nîşanî min dida, ango li hember zilm û zordarîyê serîhildan, misilmantîya herî pak eviya bû û min jî dabû ser vê reya heq. Ger ko di vê reya heq de min bizanîya ko ez dê serê xwê jî bidim, ez dê paşde venegerîyama û min serê xwe jî da.
Belê, behît nemînin, mirî jî dikanin baxivin. Her tişt xwedî dîrok e, ez jî perçeyek ji dîroka we me. Lê gavê, mîna rojên di zindîya xwe de, ez dê behsa dîroka keyên Medî an ya Selehedîn nekim, tenê behsa xwe û vî Necmo yê xayîn bikim, ko çawa bi bêbextî ji bo pênc qirûş pere ez kuştim, serê min jêkir, anî Anqerê dîyarî tirkan kir.
Nebêjin bav û kalên me ji bo me tiştek nekirin! Heta bi dawîn ji bo kurd Kurdistanê me şer kir. Ên weko Şêx Seîd û bi sedan lehengên kurd, ji bo vê dawê, di sêdaran de nefesa xwe î dawîn kêşandin. Aha ev kiloxê min î ko nuha ji we re behsa bûyera xwe dike, mînaka xebata ji bo vê dawê ye. şerê ji bo azadîyê wusan e, yek dispêre yê din, ta ko ew roja bixêr pêk were. Bi bawermendîyeke wusa ez bi rê ketibûm, tevî vê xebatê bû bûm.
Şerê ji bo rizgarîya Kurdistanê bê rêxistin ne dibû bêguman, loma, li gel mirê pênûsa kurdî Mîr Celadet, gelek zana û welatperwerên kurd me rêxistina XOYBÛN ava kiribû. Em di hazirîyên serîhildanê de bûn. Serîhildan ne tenê li Agrîyê, me ê li Botan û gelek heremên din î Kurdistanê jî pêbixista. Bi vê watedarîyê li gel sê hevalên xwe û ev Necmoyê bêşeref, ji rojava, ji Eyndîwerê ber bi bakurê Kurdistanê ve em bi rê ketin.
Dijminê me ê zalim ne tenê bi talan û qirkirinê şerê me dikir, her wusa ji bo kiloxê her yekî ji me xelat û mikafatek jî danîbû û di çapemenîya xwe de ji bo her kesî eyan kiribû. Nexwe ê hayê vî Necmoyê xayîn jê hebe ko xefkên xwe ên xayintîyê bi xefî danîbin û qesta serê min kiribû. Wekî Mîrê min dibêje, ma min ê çawa ji »golikê malê» şik bikira. Yê ko li nav mala min mezin bû bû û min parîya nanê xwe pê re parve dikir. Xwedê mala feqîriyê xirab bike, ko dihêle, mirovê kêmîman bênirx û bêşexsiyet bibe.
Şêst û du sal ji temenê min buhurîn, ta ko di qontara çiyayê Arnosê de, li ber kanîyekê bi bûyereke wusa kambax min giyanê xwe sipart Yezdanê xwe î dilovan û çavên xwe girtin, lê bawerî û hêvîyên xwe ji xelkê xwe re hiştin. Min gelek buharên Kurdistanê jiya bûn, lê ev buhara dawîn ê ji hemîyan xweştir ba ko ez beşdarî serîhildanê bibama û halan di keç û xortên kurd î mêrxas de bida, belbî tenê ji ber vê yekê dilê min şikestî be...
Necmoyê nemerd, kiloxê min, tifeng, xincer û belgeyên bi min re tev girt û anî ji walîyê Wanê re. Dema walî dît bê çi malê talanê bi dest xistiye zû zûka hazirîya me kir û em rê kirin Anqerê.
Rêwitîya me, ango ya kiloxê min, Necmo û komek cendirmên tirk ji Wanê heta bi Anqerê sê şev û sê rojan bi tirênê dom kir. Piştî lêkolîn û kontrolekê, li qişleyeke leşkerî, di odeyeke mezin de, kiloxê min li ser maseyekê bi cih kirin. Mîralay, erkanîherb û gelek mezinên wan bi dorê hatin temaşa kiloxê min. Ez bi qesem kim, xofa ko bi vî halî min xist dilê wan ji ya dema saxîya min ne kêmtir bû. Ê ko ji wan, bi çavên xwe kokimê serê min didît sê mehan ji mêranî diket. Ji sê metroyan zêdetir newêrîbûn nêzîkî kiloxê min bibin.
Ji xwe dema paşa efendî Mustefa Kemal, qesasê serê me kurdan, hat temaşê û xwe nêzîkî masê kir, min xwest ez bi gezan biçimê da çend perçe goşt ji laşê wî jêkim, lê mixabin, derfeta min nebû, serê min ne liviya.
Necmo mîna segekî ko çavên wî li xwedîyê wî be, li qorzîyeke odê rûniştî li benda mikafata xwe bû. Hinekî şûnde jî, serbazekî kisikek tijî pere anî da yê û got ko »pêncsed mecîdî têda heye» Û demançeyek jî dayê ko ew jî » ji paşe efendî dîyarî ye.»
Heyla bênamûsî! Ma ez ê pêncsed mecîdîyî me. Qe neba te pêncsed zêrên Reşadî, (na wele hezar) bixwestana, ê dîsan bidana te. Ê ma ez dê qey bihêlim ko tu xêrê ji wan peran bibînî, ê ne ez dê bibim kabûs û bêm xewnên te, bihêlim ko tu wê demançê di serê xwe î bênirx de bipeqînî.
***
Bi dû şehîdkirina Şêx Evdurehmanê Garisî re, di wexteke kurt de Necmoyê Sêrtî dêhn bû û demançeyek di serê xwe de berda, xwe kuşt.
Cihê şehîdkirina şêx Evdurehmanê Garisî tê zanîn lê cihê gora wî kesek nizane, ta nuha jî tu abîdeyek û mizgeftek bi navê wî tune ye. Bi hêvîya ko kurd li gel navê Kurdistanê, navên lehengên xwe jî ta abadîn heyî bikin.
Jêderên vê bûyerê:
1. Kovara Hawarê hejmar 11
2. Dîmenên ji Dîroka Winda (Samî Ehmed Namî) weşanxana Apec 2000 |
