SWÊD, 10/2 2010 — Mîna ko şînî an bîhnteng be, di halî-rûhîyeteke nedîyar î naxoş de bû. Belbî jî ji ber dilê wî ê bi taswasî bû. Lê wî tu mane ji vê bîhntengî û taswasîya dilê xwe re ne didît. Çawa ewrekî tarî ripûreş xwe bi ser deştekê de bigre û şîvanan bîhnteng bike, aha bîhntengîya wî jî tiştekî wusan bû.
Ev ewrê tijî av ê bihneke din bi girmîniya birûzkan ê barana xwe li ser deştê bireşîne, lê ew bihnek ne dihat, dereng dima û ev jî taswasa dilê şivên bû. Wekî şivên, ew jî li benda biryarekê bû. Zû an dereng ê ev biryar bihata, lê ev derengîya wê taswas dixist dilê wî, LO bêzar dikir. Mîna segekî ko hergav wexta xwarina xwe zanîbe, li ber derê koxika xwe, li ser her çar pîyan rawestîbe, terîya xwe li ba dike û li benda xwedîyê xwe ye »ka ew li kû ma? ma çi li xwarina min hat, gelo ew nedabe pisingan, ê ne vê carê ko ez wan bigrim, ez bi serê hemû ejdadên xwe î har û dirinde kim, dê wan perçe bikim!» her sanîya ko xwedî dereng dimîne, taswasa dilê seg zêdetir dibe, LO di dilê xwe de rewşa xwe diruvand ya vî segî û xwe bi xwe, ji xwe re tiştek negot, tenê xwe li ser textê xwe dirêj kir. »biborin, solên xwe ji lingên xwe kiribûn, lê cilên wî li ser bûn, tevî kincan xwe ramedandibû»
Gotineke Pascalî hate bîra wî, ko digot »hemî problemên mirovî ew in ko nikane tena serê xwe bikeve odeyekê û weko takekesekî bifikire» Lê di eslê xwe de ev gotin ji bo wî derbas ne dibûn, lewra ji wexta ko bi bîr dihanî, wîya her ev kiribû. Di odeyekê de tena serê xwe fikirî bû.
Di rewşên wusan de, mirov gelek caran derbasî dunyaya xeyalan dibe, weke ko mirov qerpalekî ji tozê daweşîne, bîrewerîyên xwe nuh dike û bi vî rengî dilê xwe hênik dike, wê taswasê jê davêje, qidûm bi xwe ve dihîne. LO jî tavilê wusa kir. Bar kir dunyayek têkel ji xewn, xeyal û bîreweriyan... Di vê rêwitîyê de, zû ne dereng, pêrgî Pîra Qorê hat.
Li rê bû. Kirasekî soringî ko heta jêr, ber bi lingê wê ve dirêj dibû, lê bû, bi ser de jî saqoyekî qesebî neqişandî ko li ber tavê diçurisî li xwe kiribû. Pişta xwe tenê bi terîşa pêşmala xwe ya kesk girêda bû. Ser û ruwê xwe bi kitaneke sipî nixumandibû, li ser kitanê jî heprîyeke sorûreş î Lubnanî, li serê xwe pêça bû. Turekî kurdî li milan û xiltek di dest de bû. (Bawer im, xilt, di destê wê ê çepê de bû)
LO bi hêdîkan, bi kirasê wê digirt:
— Pîrê ez jî li gel te werim.
— Na lawê min, nabe. Ev şerê min û wan e, divê kesekî din têkilî vî şerî nebe. Lê bi soz ko tu û hevalên xwe êvarê werin mala min, ez dê ji we re çîrokekê bibêjim.
LO kirasê wê berdida, Pîra Qorê ê ber çiyê ve bi rê biketa û ew jî li cihê xwe demekê dima, li pey temaşe dikir û li şerê wê difikirî:
Pêşin mêrê wê bi vê qederê çû bû; wexta ko leşkerîya romê dikir, ew rê kiribûn sefera Qorê. Rojekê nameyeke nebixêr jê re tê û tê da dinivisandin ko mêrê wê şehîd ketiye. Lewra ne bi guleyên Qorîyan, marekî pê veda bû û ew kuşti bû. Li dû xwe tenê lawek bi navê Hisên, ko wê demê hêj dusalî bû, hiştibû. Pîrê (ku wê demê ne pîr bû, lê zarokên gund ev nav dûvre lê kiribûn) li ser wî lawê xwe dimîne, weko yadîgarîya heskirê xwe ne bi çavekî lê bi deh çavan lê dinere û wî bi delalî mezin dike, heta ko dibe heftsalî. Rojekê, di destpêka havînê de, li nav pirêzan, di liqata genimî de, Hisên jî bi qedera bavê xwe diçe. Marek pê vedide, wî nagihînin nexweşxanê û li rê dimre. Ew roj, ew roj, Pîra Qorê dikeve girrê maran. Li gund kê marek bikuşta û termê mar ji Pîrê re bibira ê diyarîyek bida wan. Li zarokan jî şekir û nok belav dikirin. Rojên bihar û havînan jî ê hertim xwe girê bida û li çol û beyaran derketa nêçîra maran. Li gund çavê kê kul biba, diçûn cem Pîra Qorê, jê kirasekî maran tika dikirin, da di ser çavên xwe re bibin ko rehet bibe. Lewra li ba Pîrê hemû celebên kirasên maran hebûn, evana wekî tirofeyên şerî li ba xwe dicivandin.
Dawîn, di vî şerê bêyom de Pîrê winda dike, ew jî bi qedera mêr û lawê xwe diçe. LO wexta ko li bajêr, dibistana bilind dixwend ev xebera nebxêr bihistibû, ko zihayekî maran bi Pîrê veda ye û av negihiştiye ser. Gellekî xemgîn bû bû û bi rojan bîrewerîyên Pîrê ji hişê wî derneketibûn.
Nuha jî, gotinên wê ên aqilmendî û yek ji çîrokên wê ko di zarotîya xwe de lê guhdarî kiribû di hişê wî de zindî bû bûn û xwe bi pêlên wê ve berda û wekî di dema zarotîya xwe de, ji nû de bû lehengê çîrokê.
Pîra Qorê digot:
Her kesek xwedî serborîyek e. Li ba her kesekî çîrokek veşirtî heye û ev çîrok divê veşirtî bimînin, lewra ko xelk bi van çîrokan bihesin, xwedîyên wan di heman demê de terkûdunya dibin û kesek nema wan dibîne an nas dike.
Li çav û guhên xwe hertim amin nebin! Ew dikanin mirov bixapînin, ew tiştê ko hûn dibînin û dibihîzin, hergav ne heman tişt in. Dikane rastîyeke wan î din, çîrokeke wan î veşirtî jî hebe. Ma Fatima Seyid Xelîl ne wusan bû? Di eslê xwe de, pîrevokek bû. Seyid Xelîl derzîyeke xilqandî di ber de kiribû û ew dîl girtibû, bû bû navmalya wî. Bi salan hemû karên mala wî dikir. Ji kanîyê av jê re tanî, xwarna wî çê dikir, mala wî hemî dimalişt, dikir weke bilbizêq. Ta ko rojekê xelk pê hisîyan, çîroka wê eşkere bû û Fatima ji nişka ve winda bû. Kî dizane, belbî xwengên we jî pîrevok in, lê hayê we jê hebe, çîrokên wan eşkere nekin an tiştê ko bi serê Fatima de hat ê bi serê wan de jî bê.
Ji ber vê, çav û guh, tenê rastîyekê ji mirov re dibêjin. Lê rastî gellek in û em bi hemûkan nizanin. Ew cotkarê ko her sibe radibe, haletê wî li ser milan û dide dû gayên xwe da biçe erdê xwe gîsin bike, ew şivanê ko her şeveq pezê xwe ber bi qontara çiyê ve dikêşîne, ew gavanê ko bi berbanga sibê re, garana xwe ber bi çolê ve dajo, ew êzingvanê ko berî rohilat li pey kerê xwe, ber bi çiyayên bi devî ve, dimeşe, di eslê xwe de dikanin kesine din bin, belbî di wexteke din de, her yekî ji wan li welatekî, mîr an mîrzayek bû. Lê em bi çîrokên wan nizanin. Ya ko em pê dizanin û ez dê ji we re kad bikim, ya Mihemed lawê Pîrê ye:
Di heyamekî de, li wê çola hanê, li gundekî, xortek bi navê Mihemed hebû. Jê re, Mihemedê Pîrê digotin. Dergûşeke bi tenê ya dayika xwe bû, bavê wî jî zû dimre, loma xelkê ev nav lê kiribû. Mihemed lawekî dilpak û dilovan, çeleng û çapik bû. Lê feqîr bûn, tu maldarîya wan nîn bû, karê xelkê dikirin û bi vî şêwî debara xwe dikirin. Dema ko Mihemed digihê, dibe xort, nema dihêle ko diya wî karê xelkê bike. Debara malê hemû wî dikir. Ji xwe diya wî êdî yextyar bû bû û nema tu kar jê dihat.
Mihemed, ji ber jîr û çelengîya xwe, dilê gellek keçikên gund revandibû. Rojekê gundî û cîran rûniştin, yek jê re minasip dîtin û ew zewicandin. Piştî demekê pîreka wî ducanî bû û wexta ko neh meh, neh roj û neh saet derbas bûn, welidî û cêwîk anîn dunyayê. Du keçik bûn, sipehî wekî du nexşên bihuştê bûn. Navên wan, Zend û Vend danîn.
Êdî devên ko xwarin divan, zikên ko divê têr bibana zêde bû bûn, di malê de û evîya jî barê Mihemed girantir dikir. Xanima wî jî alîkarîya wî dikir, her roj diçû ji çolê, qirş û pûş top dikir û bi vî şêwî tifika malê germ dihişt. Lê rojekê li çolê marek pê vedide, av nagihêje ser, di cihê xwe de emrê xwe dide haziran û ji vê dunyayê koç dike, dimre. Hemû debara malê dîsan, bi tenê di histuwê Mihemed de dimîne. Ji wê rojê şûnde, Mihemed ji xwe re kerekî dikere û dest bi êzingvanîyê dike.
Mihemed lawê Pîrê, (Na! Bibexşînin! LO, lawê Pîrê) ê feqîr ko bi êzingvanîyê debara xwe û deya xwe ya yextyar û herdu keçên xwe, Zendê û Vendê dikir, dîsa hatibû li çîyê êzing dikirin. Westiya bû, ji bo ko bêhna xwe berde li ser tehtekê rûnişt. Lê bi pojin û dilê wî bi taswas bû. Li hejarî û keşkûlîya xwe fikirî, heroj divabû barek êzing bikira, bivir li milan heroj ê bida pey kerê xwe û li van çiyayan li nav devîyan bigerîya. Ferecekê xêrê, nîşaneke ko ê rojekê ji rojan dawî li vê keşkûlîya wî bê, jê eyan ne dibû. Careke dawîn dîsan, berya ko nan û pîvaza ko ji mal anîbû û di nav destmalekê de pêça bû, veke û bixwe, li halê xwe fikirî û bêhemd gotina Ax! Ax! ji devê wî derket û tavilê hewl da ko destmala xwe veke. Di wê nawbênê de, tiştekî ecêb qewumî, dengekî neins ji tehtê lê vegerand û got:
— Ev kî ye? ê ko navê min bilêv dike... Sedûyeksal derbas bûn, heta bi nuha kesekî li vî cihî ev nav bilêv nekir, bi ahd be, ez dê hemî xwestinên wî cih bînim!
Ji tirsan Mihemed ji cihê xwe çemd bû, xwe bi qandî gavekê avêt hêla din û ecêbmayî li tehtê, cihê ko deng jê bihistibû nerî. Ji nişka ve dît ko teht vebû, yekî qambihust î rîgazek û bi qasî bilindbûna wî kopalek jî di dest de, ji nav tehtê derket. Berê xwe bi Mihemed ve kir:
— Ya lawê Benî-Adem, ji min metirse, ez ew im ê ko dê xwezîyên te bi cih bînim, lewra ko te navê min li vî cihî bilêv kir û ji sêhra sedûyeksalê ko ez bi vê tehtê ve girê dabûm, azad kirim, tu çi bixwaze ez dê bidim te.
Bi dû van gotinan de jî ê qambihust î rîgaz destpê dike li dorhêla xwe dizîvire, diraqise dûrikan dibêje:
Ez ew im
Ê ko dihêle kanî
Zêr birêjin li şûna avê
Ez im ê ko dikane
Xulaman dêgerî
Bikî Paşe…
Û ji nişka ve kopalê xwe li tehtê dixe, tavilê deriyek vedibe û derenceke kevirî ko ber bi binê erdê ve dadikeve, xuyanî dibe. Berê xwe bi Mihemed ve dike û dibê:
— Kerem ke, ev derî ji bo te ye, di vî derî re bikeve hundurû û tu derdê te namîne.
Mihemedê behîtmayî pêşin dudilî dibe lê paşê »tewkelî bi Xwedê» dibê û di derî re dikeve hundurû, bi pêlikan ve dadikeve jêr. Piştre, tibabekî li ser reyeke mîna dehlîzekê, ber bi ronkayekê ve dimeşe. Ji nişkê ve, xwe li hewşekê dît. Pîrek li ber sêleke dadayî rûniştibû û nanê şikeva dipêja. Dema çavên bi Mihemed dikeve, dikene û dibê:
— Tu li vir çi dikî, çima tu naçî meydanê? Aha wextî teyr berdin!
Mihemed şaşmayî dipirse:
— Vêderê kû ye? Ez li kû me, teyrê çi?
Pirsan ji Pîra nanpêj dike, lê tu bersivekê jê nagre. Ji Pîrê werê ko Mihemed henekên xwe pê dike û wî ji hewşê diqewirîne. Mihemed derdikeve der, kê dibîne jê pirsan dike. Pirsek ji vî, pirsek ji ê din, heta xwe digihîne meydana bajêr. Çi bibîne, dê weledê xwe davêje, zarokekî pêçekê jî di mal de nemaye, hemûçik hatine meydana bajêr. Heta wê çaxê di derheqê bajêr, xelkê wê de hin agahî bidest xistine. Tu nabê paşayê bajêr mirîye û li gor adetê, dema ko paşe dimre, xelkê bajêr tevî li meydanê dicivînin, teyrekî wan heye, berdidin û ev teyr xwe li ser serê kê deyne ewî dikin paşe. Bêhnekê şûnde deng ji xelkê dibile, tu nabê teyr berdane, wey li wî ê ko serê xwe bilind bike, da bê teyr li ser serê wan daneyne. Mihemedê me jî ko ji rêwitîya xwe westiya ye, hema li cihê ko lê, xwe berdide erdê, rûdinê. Teyrê ko sê-çar caran di ser meydanê û koma mirovan re firî, çû û hat û ji nişka ve xwe li ser serê Mihemed danî. Deng bi xelkê ket gotin»me paşayekî nuh heye» Heta wê çaxê hakimên bajêr hatin cihê ko Mihemed lê rûniştiye û dîtin ko bi rastî jî teyr li ser serê wî danîye û xwe nade alî. Ji ber ko Mihemed tepek dudo lê xistibûn da bifire biçe, dîsa teyr ji ser serê wî nefirî bû. Hakiman teyrik girtin û xistin qefesa wî û bi çeplê Mihemed girtin ew pîroz kirin û birîn nava meydanê şanî xelkê bajêr tevî dan. Piştre ew birin hemamê hemamîş kirin û bedlek cilên minasip lê kirin, kurkê paşetîyê jî bi ser de lê kirin, taceke zêrîn ji cewher, yaqût û elmasan neqişandî dan serê wî, wekî mohra paşatiyê gustilkeke zêrîn bi elmasekî mîna kabekî mezin di nav de, xistin tilîka wî û ew li qesra paşatiyê li ser textê wî danîn.
Mihemed dibe paşayekî adil û bi her şêwî alîkarîya feqîr û mirovên belengaz dike. Kêfa xelkê ji paşayê wa î nû re te û hogirî wî dibin. Piştî demekê jî wî bi qîza paşayê kevn re dizewucînin.
Wext diçe, sal derbas dibin, zarokên nû jê re çê dibin, ew mezin dibin, dizewicin û zarokên wan jî çê dibin. Mihemed Paşa êdî yextyar dibe, di hazirîya pîrozkirina heftê salîya wî de, nexweş dikeve û dikeve nav nivînan. Aha, heta wê çaxê ji jiyana xwe ya kevn tiştek bi bîr ne dihanî, le gavê di nav nivînan de, nexweş, her tişt jê eyan dibe. Jiyana wî ya kevn, weke filmekî sînemayê di hişê wî de vêdikeve. Fam kir ko di eslê xwe de ew Mihemedê Pîrê ye, deya wî ya yextyar û herdu keçên wî Zendê û Vendê li hêvîyê ne, ko bavê wan barê êzingê xwe ê li bazarê bifroşe, pê xwarin û tiştan ji wan re bikire bîne malê. Ji ber xwe fedî kir, dilê wî kizirî, çavên wî tijî hêsir bûn û bêhemd gotina Ax Ax ji devê wî derket. Pêre pêre Qambihustê Rîgaz li wir hazir bû û dîsan li dora xwe raqisî û heman strana xwe got:
Ez ew im
Ê ko dihêle kanî
Zêr birêjin li şûna avê
Ez im ê ko dikane
Xulaman dêgerî
Bikî paşa…
Mihemed xwe avêt dexlê wî, jê tika kir ko wî paşde vegerîne. Qambihustê Rîgaz »ev û ne tiştekî din» got û kopalê xwe li textê wî xist û Mihemed ji nişka ve dît ko li cihê xwe î berê ye. Li ser tehtê rûniştî ye, nan û pîvaza wi jî li ber e, kerê wî jî li hember çiloyê devîyan dixwar. Bi kêf xwe dada nan û pîvaza xwe, aha wê demê gustîlka di tilîya xwe de dît û wê çaxê fam kir ko evîya ne xewnek bû, serborîyeke rasteqîn bû. Gustîlk ji tilîya xwe derxist, xist paşla xwe, nan û pîvaza xwe xwar, rahişt bivirê xwe da barê êzingên xwe temam bike. Li ber devîyekê disekine û bi bivirê xwe derbekê lê dixe, dît ko devî ji qurm de rabû, ket. Tiştekî ko li binê devîyê, li ser axê diçurusî bala wî kêşand, axa ser da alî, çi bibîne… Kûzekî tijî polikên zêr di nav axê de dibîne. Axê vedide kûzê zêran derdixe, dev ji êzingan berdide, li kerê xwe siwar dibe û rast reya malê digre.
Mihemed lawê Pîrê, êdî nema feqîr e. Qesrekê ji xwe re ava dike û du xizmetkaran ji deya xwe re digre û ji bo keçên xwe jî du mamostan… Rojê du dist xwarin li mala wî dikele û li feqîran belav dike.
Wext derbas dibe, kêf û eşq ji mala Mihemed kêm nabe. Lê gelac û hesûd pirr in, li her derê hene. Çendikên wilo li wî gundî jî hebûne û li dor Mihemed û mala wî bi xefî digerîyan da fêr bibin ko Mihemed ev dewlemendîya xwe çawa bidest xistiye. Her êvar jî berya ko rakevin keçikên wî ko êdî bû bûn heyştsalî, ji bavê xwe dixwestin ko çîrokekê ji wan re bibêje. Wî çîrokek ji wan re digot û bi vî hawî ew dixistin xewê. Dîsan êvarekê wusa, çîrokeke nû ko ji wan re bibêje, nehat bîra wî û destpê kir serborîya xwe ji wan re got. Bê çawa li çiyê rastî ê Qambihust î Rîgaz hatiye û viya ew daxistiye binê erdê û li wir bi salan li bajarekî mezin paşatî kiriye û nuha zarokên wî li wêderê jî hene. Û dûvre çawan kûzê zêran dîtiye, hemî ji zarokên xwe re eşkere dike. Dawîn jî weko rastîya vê serborîyê gustîlkê ji paxîla xwe derdixe şanî wan dide. Di wê nawbênê de du gelacên gund jî wê şevê bi xefî xwe nêzî qesrê kiribûn û hemû gotinên Mihemedî yek bi yek dibihîzin. Piştî çîrokê zarokên xwe dike xew û ew jî diçe ser cihê xwe radikeve. Lê sibehê dema malî ji xew radibin, dibînin Mihemed tune ye. Pêşin dibên qey bi karekî çûye cihekî û çendakî li hêviyê dimînin, lê Mihemed xuyanî nake. Roj derbas dibin, meh derbas dibin xuyanî nabe. Gundî, xelk lê digerin, li gund û bajaran tu kes saloxekê jê nagre. Ew roj ew roj Mihemed lawê Pîrê winda dibe, lewra ko çîroka wî eşkere bû, xelk pê hesîyan.
Tê gotin ko salê carekê, destpêka buharê, wexta ko mijek xwe bi ser zewîyan ve digre Mihemed di nav wê mijê re bi kerê xwe ve tê, derbasî çiyê dibe, diçe hêla din, bajarê ko lê paşa bû. Hûn wî nikanin bibînin, lê bi berbanga sibê re ko hûn hişyar bibin û guhên xwe bi baldarî bidin dîwarê oda xwe, ê dengê teprepekê bê we, aha ew dengê lingê Mihemed û kerê wî ye, ber bi çiyê ve dimeşin.
Teprep
Tik tik!
— Fermo, derî vekirî ye
— Birêz LO nameyek ji bo hatiye, ji kerema xwe re vêderê îmza bikin.
— Spas.
— Spas. |
