STOCKHOLM,17/2 2006 — Min gelekî dixwest ko firtona karîkatorên li ser pêxemberê ereb û misilmanan, Pêxember Muhemmed, negihe Kurdistanê. Lê mixabin ne her tiştên mirov dixwaze bi cih tên. Ne ko ez nizanim piraniya miletê me misilman e, û baweriya wî bi Pêxember Muhemmedî û dînê wî xurt e, lê di baweriya min de misilmaniya gelê kurd ne misilmaniyeke teng e, lê misilmaniyeke bînfireh e. Protestoyên kurdên Silêmaniyê ne tenê dijî karîkatoran bûn lê herweha dijî Merîwan Helebçeyî û pirtûka wî “Sex û şerîet û jin di îslamê de” jî bûn. Komeleya Îslamî ya Kurdstanî fetweyek bi kuştina Merîwan Helebçeyî da. Ya xweş ew e ko Selman Ruşdî yê kurdan jî çêbû, ya xirab ew e ko Xumeyniyên kurdan jî hene.
Min ji destpêka firtonê de biryar dabû ko ez dê li ser binivîsim. Lê ez ji we venaşêrim ko min ji tirsa re ev nivîsa xwe dereng xist. Ez dîna xwe didimê ko niha hinekî sar bûye. Û ji loma jî ez dê dewla xwe bavêjim bîrê û çi dibe bila bibe. An ew dê kevir li min vegerin an ew dê firik av têkeve dewla min.
Tirs ji hestên herî nexweş in. Bêguman gelek cûre û dereceyên tirsê hene. Tirsa ji fenomenên sirûştê, ji heywanên kovî, ji maran û ji ”mirovan”, belê ji ”mirovan”. Tirsa ji fenomenên sirûştê dibo û dibe sedemên perestiya wan fenomenan. Perestiya rok, heyv, bahoz, agir û volkanan ji tirsê dihat. Piştî proseseke dûr û dirêj ew tirsa ji fenomenên sirûştê rengê xwe guhert û bû tirsa ji Xwedê. Koka tirsê her ew bû, nezanî û tunebûna imkanên têgihiştina fenomenan bû. Heger mirov mekanîzmê firîna balendeyan (teyran) nizanibe yan fam neke ew dê bêje ko Xwedê yan jî hêzeke veşartî wan difirîne.
Di proseseke din de gelek mirovan xwe ji vê tirsê rizgar kir. Îro tirsa herî mezin ne ji Xwedê lê ji kesên xwe dikin advokatê Xwedê û pêxemberên wî ye. Dînên li Rojhilata Navîn ko ji wan re dibêjin asimanî; cihûtî, filetî û islam ji yek kokê ne. Ji lewra jî ew hersê jî gelekî qala Dojehê (Cehnemê) dikin û mirovan jê û ji xezeba Xwedê ditirsînin. Hersê jî baweriya (eqîdeya) xwe li ser yekkirina xwedanan ava kirine. Ev bawerî di koka xwe de ne Pêxember Mûsa damezrandibû lê belê mamostê wî Exnatûn bû. Exnatûn firewnekî misrî bû, hemî xwedanên misriya kirin yek Xwedê; Atûn. Maneya atûn rok e. Lê piştî mirina Exnatûn dînê wî bi ser neket û firewnên piştî wî hatin li dînê xwe, dînê bav û kalên xwe vegeriyan. Ne tenê wilo, lê dest bi tade û kuştina mirovên baweriya wan bi dînê Exnatûnî dihat kirin. Pêxember Mûsa yek ji şagirtiyên Exnatûn bû. Dûvre çîrok naskirî ye.
Nimûnê tade û zordestiyên ji bo û bi navê dînî hatine kirin di dîrokê de bêhejmar in. Kinîsa filehan li Ewropayê di sedsalên navîn de finas û ziyanên herî xirab di der heqê mirovan de kirin. Di proseseke dûr û dirêj de Ewropa xwe ji deselata kinîsê rizgar kir û mafên bingehî; mafên mirovan, azadiya raman û baweriyê û azadiya çapemeniyê damezrandin.
Nimûneya herî xirab li Rojhilata Navîn fetwa Ayetullah Xumaynî ji bo kuştina romannivîsê mezin Selman Ruşdî bû. Di romana xwe de, Ayetên Şeytanî, Selman Ruşdî du ayetan ji sûretê Stêrkê (an-Necim), di siyaqeke edebî-dîrokî de tesbît dike. Misilmanan piştî mirina Pêxember Muhemmedî ew herdu ayet ji Quranê derxistin. Tu kes nikare inkar bike ko ew herdu ayet ji devê Pêxember Muhemmedî hatine girtin. Lêbelê dibêjin ko Şeytan bû yê ew herdu ayet avêtin ser zimanê Pêxember Muhemmedî û ji ber vê jî navê wan bûye Ayetên Şeytanî.
Gelo çi zerera vê romanê heye? Gelo bi çi heqî kesekî wek Xumeynî fetweya kuştina mirovekî mezin wek Selman Ruşdî dide? Gelo heqê kesekî wek Xumeynî ko bi hezaran ji kurdên misilman kuştin heye bibe advokatê Pêxember Muhemmedî? Gelo bi çi heqî hevalê Xumeynî, serokkomarê Sûriyê Hafiz Esed, ê ko bi hezaran ji Ixwan al-mislimînan kuştin, bi çi heqî ji rojnameyke fransî re dibêje ko heger Selman Ruşdî li Sûriyê ba ew dê wî mehkema bikira, û heq bide Xumeynî ji bo fetweya wî? Gelo tu navek ji bilî durûtî û nifaqê ji bo karê van herdu kesan; Xumeynî û Esedî heye?
Resmên karîkatorî yên pêşî di rojnameyeke danmarkî (Jyllands-Posten) de hatin weşandin bûn sedemê wê firtoneya min li jorê bas kiriye. Ev firtone du aliyên wê hene. Ji aliyekî pirsa azadiya çapemeniyê û baweriyê û ji aliyekî din pirsa girtina rêzê li dîn û baweriyên xelk û miletan tîne holê. Bêguman di vê firtoneyê de ev herdu pirs li bin guhên hevûdu ketin.
Lê problem ne di vê lihevketinê de ye. Di cîhaneke pêşketî û şaristanî de çareserkirina vê problemê geleki hêsan e. Di welatekî ko deselat lê di destên mirovên biaqil de ye mirov dikare dawakê li rojnameyê veke û bêguman biserkeve jî.
Di civaka kurdî de, di dewleta kurdî de gerek cihê herkesî hebe û nabe ko tade li kesekî bibe ji ber bîr, raman û baweriyên wî/wê. Dîroka ramanê dide ronî kirin ko eqîdeyeyên li ser tirsê ava dibin [çi tirsa ji êşkenceya zebeniyên Dojehê, çi tirsa ji êşkenceya zebeniyên Xumeynî, Esed, Ataturk û Sedamî û hwd] eqîdeyên pûç, nemihriban û nedilovan in. Civakên ko ew eqîde li hikum dike nikarin bi pêş kevin û halê mirovên wan ne tu hal e.
|
