Nefel

[ ÎNÊ, 2024-04-26 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

rulide
rulide online
Kî ji dihokiyê çi fêm dike

HEWLÊR, 1/7 2006 — Di nivîsara xwe ya berê de min behsa devoka dorûbera Dihokê û bertengiya wê kir û got şansa dihokiyê ya belavbûnê nîne û ew dibe asteng ji bo xurtbûna kirmanciyê li başûrê Kurdistanê. Di wê nivîsarê de min bi perspektîveka siyasî-stratejîk behsa rewşa kirmanciyê li başûrê Kurdistanê kir û ti nimûneyên devoka Dihokê neda.

Hinek xwendevanan rexne li min kirin û got tu hewqasê behsa devoka Dihokê dikî lê belê te destnîşan nekiriye ka dihokî devokeka çawa ye. Vê carê ez dê nimûneyekê ji teksteka bi devoka Dihokê binivîsînim û ez bawer dikim ko kurdekê nedihokî ji vê tekstê fêm nake û maksîmûm dikare texmîn bike ka ev tekst behsa çi dike. Jixwe heger ev tekst bi fonetîka Dihokê û bi deng bêt xwendin dibe ko kurdekê nedihokî hema tiştekê jê fêm neke.

Ev teksta li jêrê min min ji rojnameya Evroyê (hjm. 142, rûp. 6) girtiye û xudanê tekstê jî kesekê rewşenbîr e û li Unîversîteya Dihokê kar dike. Ev tekst bi stîla zimanê axaftinê yê Dihokê hatiye nivîsandin û tesîra sentaksa (hevoksaziya) erebiyê jî li ser nîne. Bêguman tekstên bi devoka Dihokê yên ji vê xerabtir pir in û yên ji vê baştir jî hene. Tekstên ji vê xerabtir ew in yên ko bi sentaksa zimanê erebî hatine nivîsandin.

Kerem bike û vê tekstê carekê û deh caran bixwîne. Ez bawer dikim heger tu ne dihokî bî tu nizanî ka ev tekst behsa çi dike.

###

Boçî gehandina postê fermanberan bi rêka entirnêtê nebît?

Pitirya dezgehên mîrî nuke hêla entirnêtê lê dihête bikarînan, dê behsê zankuya Dihuk kem wek cihê ez lê kar dikem ko pitir ji neh kulîjan zêdebarî serukatiya zankoya Dihok u tumara giştî u avahiyên dî yên zankoyê bixove digirît u li hemî kolîja tura entirnêtê heye u li serukatiya zankoyê bixo jî heye. Gelek cara demê miruv anku fermanber u mamustayên kulîja pêdivî veguhastina her pustekî debît bi taybet hindek ji hindekan fertirin ko zwîka bigehin u rêk dinavbera waneda ya dwîr bît yan trumbêl bi karekê dî derkeftîne ev poste u (miamle) gîru dibin lê eger bi rêka îmêl dê zwîtir gehin u kar dê zwîtir bi rêve çît lewra pêşniyar dikem ko li serukatiya zankoya Dihok u hemî kulîja hindek fermanberên şareza divî warîda bhêne damezrandin yan terxankirin u rujek bo bihête dest nîşankirin ko bi rêka (îmêla) bît u entirnêtê puste bihête veguhastin hem dê zwî gehin u kaubar jî dê zwî bi rêve çin. U daxwaza serkeftinê bo hemî mamusta u fermanberên bi ser zankoya Dihokê ve dikem.

###

Min ev teksta li jorê da zimanzanê kurd Newzad Hirorî û jê xwest ko bersiva çend pirsên min bide. Ev jî bersivên wî ne:

1. Di warê hevoksaziyê de: Ji bilî hinek bêjeyên soranî ez şopên soraniyê tê de nabînim.

2. Tesîra zimanê erebî: Ez hest bi tesîra erebiyê li ser komekên vê tekstê nakim.

3. Ez bawer dikim ko kurdekê behdînî dê mebesta nivîskarî fêm bike ji ber ko tekst bi stîla devkî hatiye nivîsandin.

4. Ez bawer dikim ko kurdekê nebehdînî (soran, kurmanc, zaza û goran) dê mebesta nivîskarî fêm neke.

5. Ev tekst kurt e. Armanc ji tekstê jî sade ye. Heger ev nivîskar teksteka dirêjtir li ser babetekê dijwartir binivîse, ez bawer dikim ko ew dê bi ser nekeve.

6. Xudanê vê tekstê prensîp û pîvanên organîzekirina fikran û berçavkirina argumentan nizane. Ev ne derdê wî bi tenê ye. Fêrkirina hunera derbirîna hizr û dîtinan di sîstema perwerdeyê ya Kurdistanê (û derdorên wê jî) de nîne.

7. Îmla û niqteşanî di vê tekstê de bêhurmet e. Ji xwe qaîdeyên ko ev nivîskar xwe bispêreyê nînin.

8. Xudanê vê tekstê nikare teksta xwe bi vê ”xemlê” li hîç cihekê dî bifiroşe. Divê mirov tekstê ji nû ve binivîse da xwandevanên nebehdînî (yên kurmancîzan) tê bigehin.

***

Xudanê vê tesktê denganiya zimanê kurdî nizane û ji ber hindê van hersê dengên kurdî (o, u, û) tevlihev dike û hemiyan wekî ”u” dinivîsîne. Di cumleyên vê tekstê de fikir temam nabe û tu nizanî ka fikreka nû li kîjan dera tekstê destpê kir û li kîjan derê xelas bû.

Xudanê tekstê wekî Newzad Hirorî gotî ji îmlaya kurdî tiştekê fêm nake û nizane ka tekstek çawa li paragrafan têt dabeş kirin û hemî teksta wî wekî yek paragrafê hatiye nivîsandin.

Di vê tekstê de jihevcidakirina klasên bêjeyan nîne û xudanê tesktê vekîta kurdiyê nizane û ji wî re ne derd e ka kîjan bêje bi hev ve tên nivîsandin û kîjan bêje divêt ji hev bêne cida kirin.

Rojnamevanê kurd Nesret Hadî di nivîsarekê de ko di rojnameya Evroyê (hjm. 146, rûp. 7) de derketiye bersiva nivîsara min ya berê daye û gotiye ”em hemî kurd in û brayên hev in”. Nesret Hadî mesele êxistiye qewareyê welatparêziyê de û behsa zordarî û zilma dewletên dagîrkerên Kurdistanê dike.

Minaqeşeya me ne li ser ”welatparêzî” û ”dewletên dagîrker” e. Em behsa problemeka zimanê kurdî û paşeroja kirmanciyê li başûrê Kurdistanê dikin.

-----------------------------------

Nivîskar: ARIF ZÊREVAN
Weşandin: 2006-07-01
Xwendin: 6567