Nefel

[ YEKŞEM, 2024-12-22 ] [ BIKE MALPERA DESTPÊKÊ ] [ BÊXE NÊV BIJAREYAN ] [ KONTAKT ] [ INFO ] [ LÊGERÎN & ARŞÎV ]

DESTPÊK

	Nûçe

	Nivîsar

	Kulturmagazîn

	Hevpeyvîn

	Kolumnîst

	Ewrokurd

	E-Pirtûk

	Lîteratûr

	Ziman

	Muzîk

	Foto

	Lînk

E-POSTEYA TE

	Nav (Username)



	Şîfre (Password)





	»E-posteyeka nû bo xwe qeyd bike

REKLAM

KOLUMNÎST

Rêjîma Tirkiyeyê gelo dê li serê xwe siwar bibe?

KURDISTAN, 18/6 2007 — Piraniya gel û neteweyên împratoriya osmanî ya berê ko 400 salî dom kir berî ko têkbiçe û birûxe, hê ji destpêka sedsala nozdehê ve, di bîrewerî û di kelepora xwe de gelek sedeman dihewînin ko herdem agahdar û haydar bin ji biryardanerên dewleta Tirkiyeyê ji dema selçûqiyan û memalîkên tirk bigire heta tu bigihîje dema osmaniyan û komara Ataturk.

Eger ko rastiyên dîrokê yên dûr û nêzîk bi dehan belge û dukûmentan vedihewînin derbarê êşkenceya gel û miletan ji ber destê tirkan, lê hinek miletan para şêr di vî warî de wergirtin; warê qirkirina nijadperestî weke miletên Balqan yên ko welatên xwe ji dagîrkeriya osmaniyan rizgar kirin û dewletên xwe yên serbixwe ava kirin û ermeniyan jî yên ko hatine sirgûn kirin û qir kirin niha dewleta wan a serbixwe hatiye ava kirin li Ermenistanê, lêbelê gelê kurd li welatê xwe yê parçebûyî an jî li diyasporayê ko hêjî li çareseriyekê ji kêşeya xwe a neteweyî re digere azara wan ya ji ber destê tirkan hêjî berdewam e heta ko mentalîteya şovînî û îdelojiyaya mezinkirina neteweyî û nefismeziniya bêwate di nava jîngehên tundrew yên di îqtîdarê de li Enqereyê bi herdu baskên sivîl û leşkerî de hene.

Jîngehên toranî yên şovînîst piştî ko desthelatdarî bidestxistin piştî têkçûna sultanê dawîn û piştî kiryarên despotîk û bikaranîna siyaseta tevkujiyê û koçbariyê li Kurdistana bakur bawer dikirin ko bi vî awayî dê vîna rizgarîxwaziya neteweyî li nik miletê kurd heta hetayê vemirînin, ev tiştê ko di dema nivîsandina dîroka Tirkiyeyê ya nûjen de hate xuya kirin ji aliyê Komeleya Dîrokê ya ko Mistefa Kemal Ataturk ew damezirand û bi rê ve dibir. Komeleya Dîrokê bi hêsanî hebûna miletê kurd li Tirkiyeyê înkar kir û got ko tenê li Tirkiyeyê miletek heye: Tirk!

Tiştê ko bû sedemê peydabûna pirsgirêkên zaniyarî û rewiştî li nik nifşên nû yên tirkan ko bûne qurbaniyên siyaseta înkarkirin û asîmîlasyona gelê kurd, her weha bû sedemê dirûstbûna îdeolojiyaya şovînîst a turanî û berzbûna wê di bernameyên partiyên siyasî û di rê û rêbazên artêşê de ko bû cihekî munasib ji geşbûna neteweperestiya turanî re nemaze li dijî kurdan bi navê parastina ewlekariya neteweyî a Tirkiyeyê ko xwedê giravî tiştek di ser re tuneye.

Ji dora 20 salan e di çarçoveya dîrokî de ji bo jinûvenasandina nasnameya tirkî, û li hember hewildanên rawestandina guherîna rewşên navneteweyî nemaze piştî bidawîhatina şerê sar û kêmbûna giringiya stratîjîya rola Tirkiyeyê di baskê rojhilatî yê NATO-yê de û pêwîstî û mercên navxwe ji bo bicîanîna pêşketinê di warê çareserkirina pirsgirêka kurdî de û başkirina rewşa mafên mirovan û peydakirina mekanîzmên çaksaziya aborî tevlî bicîanîna şert û krîterên Kopenhagê ji bo ketina Yekîtiya Ewropayê de.

Ji hingê de, nakokiya siyasî ser desthelatdariyê di navbera dezgeha leşkerî a ko di rastiyê de serdest e ji aliyekî ve û ji aliyê din ve şepêl û girûpên islama siyasî. Di medyayê de carbicar derdikeve ko şer di navbera sekûlarîzimê û ayînê de ye anjî di navbera leşker û sivîlan de ye yan di navbera despotîzm û dêmokirasiyê de ye Dûr ji hemû silogan û gotinan û daxuyaniyan di navbera herdû aliyan de, divê bê gotin ko nakokî û dubendî di derbarê destûr û yasa û birêvebiriyê de heye bi giştî derbarê konsêptên her layekî û dîtina wî ji riya rizgarkirina dewleta Tirkiyeyê û nehiştina astengiyan di pêşiya wê de û çesipandina rêjîma wê û bihêzkirina posteya wê ya navneteweyî.

Tevî hemî nakokiyên wan, dezgeha leşkerî û partiya siyasiya islamî ya desthilatdar hebûna miletekî kurd ko hijmara wî bêtirî 20 miloyanan e û hêjayî bidestxistina mafê çarenivîsê ye li Kurdistana Tirkeyeyê înkar dikin, her weha helwêsta wan ji kurdên Iraqê, û herdu alî jî wan weke eşîret û êlan dihejmêrin û navê destûrî û rastîyê devera wan Kurdistanê napirjînin, dev berde ji retkirina yekcarî ji federalîzm û parlementoyê hilbijartî û hikûmet û serokatiya herêmê ya ko encama hilbijartina gelê Iraqê bi hemî pêkhateyên xwe ji riya demokirasiyê re bû.

Heye ko herdu alî li hev nekin di şêwe û tektîkên çareserkirina pirsgirêka kurdî di hundirû de û nêrîna jê dervey Tirkiyeyê nemaze li Iraqê, ji ber ko dezgeha leşkerî ji dema damezirandina komara Ataturk bi hêsin û agir danûsitendinê bi kurdan re dike û şêweya leşkeriya tepeser dide pêş, lê belê hindek baskên hikûmeta islamî carbicar çareseriyên siyasî û yasayî dipejirînin û sozê didin cemawerên Tirkiyeyê ko eger banga islamê bi ser bikeve dê bizava neteweyî a kurdî raweste û çavkaniya xwestekên serbixweyiya kurdan biçikin.

Ev rewşa islamiya Tirkiyeyê tevlî ko bi toleransê tê nav kirin lê divê ew bi çavê rewşa islamiya gitşî di nawçê de lê were temaşe kirin, angu di çarçoveya giştî ya berzbûn û pirbûna girûpên islama siyasî di bin gelek nav û navnîşanên cuda-cuda de, lê hemî vedigerin tevgera islama siyasî ya zikmak girûpên Brayên Musilman (Îxwan Muslimîn) yên li piraniya welatên islamê hene û heye ko sentera wan li Misirê yan li Tirkiyeyê be, û niha hevbendiyek digel şepêlên nijadperest û neteweyî re çêkirine di nav hêzên despotîk û desthilatdar.

Di vî warî de, gelo beşdariya serokatiya Yekgirtûya Îslamî ya Kurdistanê (weke tevgera birayên musilman e) di kongirê Şermulşêxê de dawiya gulana buhurî, ev kongreya ko şepêlên nijadperest û kesayetiyên ko îxanet li doza kurdî kiribûn û alîkariya rêjîma gorbigor kiribû tê de beşdar bûn, nakeve çarçoveya gefên Tirkiyeyê ko li herêma Kurdistanê dixwe? Ev partiya ko di hikûmet û Parlementoya Kurdistanê de ye, gelo çawa pêwendiyên xwe di gel jîngehên hikûmeta Tirkiyeyê re heye? Çawa dibe bila bibe, gelê Kurdistanê nêrîna xwe ji Yekgirtûyê daye xuya kirin û dûrutiya wan di warê karkirina wan ya siyasî de şermezar kiriye piştî belavbûna bûyerên kongirê navhatî û îmzeyên beşdaran di medyayê de û kifşbûna têkiliyên wan digel Tirkiyeyê de. Di heman warî de, balkêş e ko kenala El-Cezîre ya Qeterî ko girûpên islama siyasî bandorê lê dikin destpê kir bi weşandina bernameyekê bi navê “Çavek li ser Tirkiyeyê”. Gelo ew bi vî awayî êrîşa Tirkiyeyê piştgîr dikin û gur dikin?

Diyar e ko hemû taktîk û şêwazên wan girûpane yên islama siyasî bi armanca bidestxistina desthelatdariyê ne ji bo bicîanîna ajandaya wan ya ko di vê hevokê de dixuye: Îslam çareserî ye.... û me dît bê Talîban û Bin Laden çi kirin!

Di rewşa Tirkiyeyê ya niha de, lihevkirina herdû tundrewiyên leşkerî-şovînîst (sekûlar) û ya islamî-siyasî a şovonîst (ayînî) hevpişkên desthilatdariyê li dijî hebûn û mafên kurdan in li Kurdistana Iraqê ji bo binaxkirina çareseriya federe ya serkeftî ji pirsgirêka kurdî re li wira, û têkbirina ezmûna herêma Kurdistanê di warê demokirasiyê û hevjiyana birayane ya neteweyên Kurdistanê ji kurd û kildan û tirkmen û ereb û ermen û tolerans û bihevrejiyam sembola guherîna demokratîk di nawçê de.

Pirsa min ewe: Gelo rêjîma Tirkiyeyê dê gefên xwe bicî bîne û Iraqê di riya Kurdistanê de dagîr bike? Eger wa kir, gelo dê xelkên Iraqê nemaze kurd bêdeng bimînin derbareyî vê êrîşkariyê ji aliyê cînarê naskirî bi pîsîtî û nebaşiya xwe ve? Gelo reaksiyona hêzên hevpeymanan û Ewropayê û NY û raya cîhanî ya giştî dê çi be?

-----------------------------------

Nivîskar: SELAH BEDREDÎN
Weşandin: 2007-06-18
Xwendin: 5382