HEWLÊR, 24/9 2012 — Navmala kurdan gellek bijyayî ye. Ew bijyayî bû, bijyayîtir bû. Li vê dawîyê destekeka diyar ji bi nav rewşenbîrên kurdan ji bo derbirrîna hestên xwe yên şovenanî beranberî zimanê kurdan û neteweyînîya wan bangewazeka dî da.
Ev bangewaz ji kanîyeka avgenî ya hestên xwebiçûkdîtinê, milletbiçûkdîtinê û nepejirandina yê dî dihêt. Û ji hemîyê giringtir û ecêbtir jî ew e ko bervajîyê merema eşkirakirî ya wê destekê, êdî bi çi awayekî ew nakevin çarçûveya çi hizir û hesteka neteweyî bi ramaneka pan-kurdî, a ko hemî kurdan vebigire.
Ew destek dibêjin ko ji bo parastina yekîtîya neteweya kurdî dibê kurd li ser zimanekî li hev bikin. Ew dibêjin ko weha nebe, kurd dê bibin çend netewe. Lê ew nafikirin ko ew dê çawa bi desthilateka xwe ya neyî kurdên Mereş û Îlamê bikin “kurd”. Ji wan were, yê ko bi “zimanê standard” ê kurdî (hûn bixwînin soranî) nezane di kurdbûna wî da kêmasî hene. Lê ew nabêjin ka wan ji bo wê ko kurdên Mereşê fêrî soranîyê bikin çi kiriye an dikarin çi bikin?
Di vê tawanê da hukmeta herêma Kurdistanê jî pişikdar e. An bi awayekê dî bibêjim pirraniya karbidestên Kurdistanê endam û alîgir û hevhizir û hevsozên gotî û negotî yên wê destekê ne. Hukmeta herêmê mîratgira wan alîyên sîyasî yên qada xebata neteweyî ya başûrê Kurdistanê ye ko di hemî salên dirêjên xebata çîyayî û bajarî da seeteka bi tenê jî bernameyeka bi devoka feylî ji yek ji radyoyên xwe belav nekir.
Bi dirêjahîya salên 1970-1980an min deqîqeyeka bernameyeka bi devoka zazakî an kirdikî ji radyoya Dengê Kurdistanê, radyoya Gelê Kurdistanê û çi radyoyeka dî nebihîst. Bi dirêjahîya salên xebatê, ji salên 1950an heta salên 1990an jî, min berperrekê bi tenê jî ji weşanên partîyên sîyasî yên başûrîyan nedîtîye ko bi devoka hewramanî hatibe nivîsîn.
Ji xwe rol û dewrê alîyek ji alîyên sîyasî yên serdest, anko Yekîtîya Niştîmanî ya Kurdistanê, di vê lîstikê da ji destpêkê diyar û eşkira ye. Hema ji destpêkê, hizira îdeolog û rêberê hizirî û rûhî yê YNKê sepandina devokekê wekî zimanê hemî kurdan e. Di qonaxekê ji qonaxên xebatên avakirina neteweyan da mirov dikare bibêje ko ew pêngav dibû ko wekî pêngav û bizaveka pîroz hatiba dîtin, lê şêwaz û awayên bicihkirina wê hizira ko dikarîbû bûba hizireka neteweyî çi gumanan li cem mirovekê bi alî nahêle ko hema ji destpêkê ve armanc ne armanceka neteweyî bûye.
Hema ji destpêkê merem ji kanîyeka şovenane zane. Yên niha jî her ji wê kanîyê vexwarîye. Kesên ko ji wê kanîyê vexwarîye êdî niha tenê endamên YNKê nînin. Ew di rêza endamên Partîya Demokrat a Kurdistanê (PDK) da jî hene, ew di rêza endamên Yekgirûya Îslamî da jî hene. Ji xwe tevaya endamên bizava bi navê Gorranê ji wê rêçikê ne. Ji xwe navê Gorranê navekê paradoksîkal û hevdij e. Ew endamên YNKê ko bi wan guhartinên van dawîyan di nav YNKê da çêbûne razî nînin, an bi gotineka dî, nehatine guhartin û dixwazin ko YNK her fenanî salên 1980an bimaba, navê Gorranê li xwe kiriye. Ji bo mînak, yek ji guhartinên nav YNK aştiya wê digel PDKê û rawestandina şerrê birakujîyê bû. Endamên YNKê yên ko ji vê guhartinê nerazî bûn, bûn Gorran.
Hukmeta herêma Kurdsitanê jî domîninde anko dewamdera wan sîyasetên partîyên sîyasî yên berî 1990an e. Di van bîst û çend-salekên temenê HHKê da hêşta jî bi awayekê sîstematîk nîşaneka ji pûtedaneka bi herêmên wekî Mendelî, Xaneqîn, Zurbatîyeyê û kurdên feylî bi giştî di ragehandina çi partîyeka sîyasî da û di çi bernameyeka sîyasî ya HHKê da jî nîne. Hêşta jî televizyoneka Kurdistanê li Başûr bernameyeka ciddî ji bo zazayan nîne.
Tiştê ko dikare yekîtîya neteweyî birîndar bike ev guhnedan e. Bervajî wî tiştê ko ew desteka şovenanî dibêjin, giringîdana bi devokên dî, hema dirist mil bi milê soranîyê, mil bi milê kurmancîyê, dikare hesta birayînîyê di ruha kelhurrran, zazayan, hewramanan û … biçîne.
Ko desthilata hukmeta herêma Kurdistanê nebe ko cadeyeka Mendelî ji bo kurdên me yên kelhurr asfalt bike, ko nekare dibistanên wêderê îdare bike, qet nebe dikare kawdaneka ferhengî (kulturî) zimanî, hunerî û civakî ya weha li herêma azadkirî ya Kurdistanê ava bike ko kurdekê Mendelî û Îlamê xwe ji wî welatî bihesibîne. Dema hemî giringîya televizyon, ragehandin û çalakîyên me weha bin ko bibêjî qey tenê Hevlêr û Silêmanî Kurdistan in, wê demê Kermeşanîyek xwe ji Hevlêrê nahesibîne.
Me, wekî hukmeta herêma Kurdistanê, ji bo kurdekê Kermeşanê çi kirîye an em dikarin çi bikin? Ko desthilata me nebe em bi awayekê rasterast karekî ji bow î û Mereşîyekî bikîn, dibê em bi awayekê rasterast hestên wî birîndar nekîn. Ko kurdekê Mereşê bi hemî kêmasîyên xwe yên zimanî ve bi wê kurdîya xwe ya niha ya miştî peyvên atmîş, qatmîş, yazmîş, nizanim çi-mîş ve tenê bizava axivtina bi krdî bike û asîmîle nebe û bi yekcarî nebe tirk, dibê ez spasdarê şev-û-rojî yê Xudayê wî bim. Êdî karekê gellek giran e, ji bo min jî û ji bo wî jî, ko ez bixwazim ew fêrî soranîyê bibe. Dibê Mereşî jî xwe parçeyek ji Hevlêr û Silêmanîyê bibîne. Çawa? Ko rengê wî jî di qalî ya herêma Kurdistanê da hebe.
Bi tekezkirina li ser yek zimanî, û bi liberçavgirtina nebûna şîyanên kargêrrî û sîyasî yên hukmeta herêma Kurdistanê li ser parçeyên dî, her bizaveka bi darê zorê ji bo yekkirna navmala kurdan dê encamên dijberî merema xwe hebin, ew dê rêjeya xwe-bîyanîdîtina kurdên pertewaze û dûr ji navendê zêde bike.
Eger tixûbên Kurdistanê tenê Erdelan û Baban jî bimînin dibe ko ji bo kesên mîna Mela Muhsinê (ne)Ciwamêr û Refîqê Bêhnkurt ê ne Sabir û hevalên wan ne xem be. Lê ji bo kurdan her zaroyekê kurd li her dereka vê cîhanê kurdistanî ye. Xemxwerîya ji bo kurdan di giringîdana bi hest û êş û azarên wan da diyar dibe ne bi şêwazên sepandinî û pawanxwazanî (totalîterîyanîstîk) yên mîna yekzimanîyê. |
